1942-yil 25-iyuldan 31-dekabrgacha fashistlar tomonidan hujum uyushtirildi, ular hududning bir qismini egallab olishga muvaffaq bo’lishdi.  1943-yil 31-dekabrdan 9-oktabrgacha Sovet qo’shinlari qarshi hujumga o’tdi, hududlarni egallab oldi va Germaniya qo’shinlarini chekinishga majbur qildi.  1942-yilning kuziga kelib, fashist qo’shinlari Kuban va Shimoliy Kavkazning katta qismini egallab olishga muvaffaq bo’lishdi, biroq Stalingraddagi mag’lubiyatdan so’ng ular yana orqaga chekinishga majbur bo’ldilar, chunki jiddiy yo’qotishlarga duch kelishdi va Sovet qo’shinlari ularni qurshab olishlaridan qo’rqishdi. 1943-yilda Sovet armiyasi operatsiyani rejalashtirdi, natijada fashist qo’shinlari Kuban atrofida qurshovga olinib, mag’lubiyatga uchradilar, biroq operatsiya muvaffaqiyatsiz yakunlandi – fashistlar Qrimga evakuatsiya qilindi.

      1942-yil iyun oyida Xarkov yaqinida muvaffaqiyatsizlikka uchragan sovet armiyasi zaiflashgan holatda edi. Sovet qo’shinlari munosib qarshilik ko’rsatolmayotganini ko’rgan nemis qo’mondonligi vaziyatdan foydalanib, Kavkazga hujum boshlashga qaror qildi. Bir qator janglardan so’ng fashist qo’shinlari bir necha shaharlarni, jumladan Rostov-Donni zabt etishga muvaffaq bo’lishdi, bu Gitlerga Kavkaz uchun yo’l ochdi. Kavkaz, Ukraina singari, juda muhim strategik nuqta edi, bu yerni fashist qo’shinlari imkon qadar erta bosib olishga harakat qildi. Kavkaz va Kuban Sovet Ittifoqidagi keyingi janglarda nemis armiyasini jiddiy qo’llab-quvvatlashi mumkin bo’lgan Sovet moyi, doni va boshqa ekinlarining katta zaxiralariga ega edi. Bundan tashqari, Gitler dengizga chiqish bilan Turkiyadan yordam so’rab murojaat qilishiga umid qildi. Bundan tashqari, nemis qo’mondonligi aholining bir qismi Sovet hukumatini qabul qilmaganligi sababli, aholining yordamiga tayanar edi.

      Rostov-Donning qulashi bilan Sovet qo’mondonligining Kavkaz bilan aloqasi faqatgina dengiz yoki temir yo’l orqali, ya’ni Stalingrad orqali o’tishi mumkin edi. Shu sababli Stalingrad fashistlarni qo’lga olish uchun zarur bo’lgan muhim nuqtaga aylandi. Gitler Stalingraddagi kurashga juda katta kuchlarni jalb qilganiga qaramay, u hali ham shaharni egallab ola olmadi. Fashistlar Stalingrad jangida mag’lub bo’ldilar. Katta yo’qotishlarga duch kelib, natijada hech qachon Kavkazni zabt eta olishmadi. Jang ikki bosqichda bo’lib o’tdi. Nemis armiyasining birinchi bosqichida ular bir qator shaharlarni: Stavropol, Armavir, Maykop, Krasnodar, Elista, Mozdok va Novorossiyskning bir qismini bosib olishgan. 1942-yil sentabr oyida Germaniya armiyasi Sovet qo’shinlari tomonidan to’xtatilgan Malgobek hududiga yaqinlashdi.

      Kavkaz uchun kurashning birinchi bosqichi 1942-yil iyuldan dekabrgacha bo’lgan. Nemis armiyasi Kavkaz tog’ tizmasi va Terek daryosiga yaqinlasha oldi, ammo bu g’alaba oson bo’lmadi – Gitler qo’shinlari katta yo’qotishlarga duch kelishdi. Fashistlar ushbu operatsiyani davom ettirishlariga qaramay, Kavkaz ortini bosib olish uchun tuzilgan asl reja hech qachon amalga oshirilmagan – Sovet qo’shinlari Germaniyaning hujumini o’z vaqtida to’xtatib, armiyani jangni to’xtatishga majbur qilishgan, chunki armiyaning ko’p qismi shunchaki yo’q qilingan. Urushga kirishga va Gitlerning yordamiga kelishga jur’at eta olmagan Turkiya ham muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Germaniya hujumi asosan Sovet qo’shinlarining Stalingraddagi g’alabasi tufayli amalga oshmadi. Gitler bu shaharni egallashga juda katta umid bog’lagan, Sovet armiyasi Stalingradni va shu sababli Kavkazga olib boradigan yo’llardan birini himoya qilishi mumkinligini taxmin qilmagan. Ko’p sonli yo’qotishlar natijasida 1943 yil boshiga kelib Germaniya armiyasi soni bir necha bor Sovet armiyasidan ancha past edi. Kavkaz uchun kurashning ikkinchi bosqichini Sovet Ittifoqi uchun juda muvaffaqiyatli bo’lgan Sovet qo’shinlarining qarshi hujumi deb hisoblash mumkin. Ilgari nemislar egallab olgan hududlar bosib olindi, Shimoliy Osetiya, Kabardino-Balkariya, Rostov viloyati, Stavropol o’lkasi va boshqa hududlar butunlay ozod qilindi, neft va don ekinlari Sovet Ittifoqi nazoratiga qaytarildi, bu urushda katta ustunlik berdi. Sovet armiyasi jiddiy yutuqlarga erishgan bo’lsa ham, g’alaba Sovet Ittifoqiga tegishli deb hisoblash mumkin emas, chunki Stalin o’zining armiyasiga qo’ygan asosiy maqsadi – Kubandagi nemislarni bosib olish va yo’q qilish edi. Nemis armiyasi Qrimga qochdi, ammo shunga qaramay, Kavkaz SSSR qo’mondonligi ostida yana qaytib keldi. Sovet Ittifoqining Kavkaz uchun kurashdagi yutuqlari urushning ikkinchi davrida SSSRning umumiy qarshi harakatlarining muhim qismlaridan biri deb hisoblash mumkin. Bu davrda Sovet armiyasi nafaqat o’z hududlarini egallab olishni va asirlarni qaytarib berishni boshladi, balki o’zining harbiy kuchini sezilarli darajada oshirdi va Germaniya armiyasi bilan teng ravishda janglarda qatnashdi. Kavkaz singari muhim strategik nuqtaning SSSR yurisdiktsiyasiga qaytarilishi SSSRning Ikkinchi jahon urushidagi eng katta g’alabalaridan biri deb hisoblash mumkin. Afsuski, Kavkaz uchun kurash ham salbiy oqibatlarga olib keldi. Aholining bir qismi dushmanga yordam berganlikda ayblanib, mahalliy aholining ko’pi keyinchalik Sibirga surgun qilindi. Stalingraddagi g’alaba va Kavkazdagi jang bilan Sovet Ittifoqining Ikkinchi Jahon urushidagi g’alabali yurishi boshlandi.