O'ZBEKISTONDA TUZILGAN QO'SHILMALAR VA ULARNING JANGOVAR BAYROQLAR

4 GVARDIYA O’QCHILARI BRIGADASI JANGOVAR BAYROG'I

 4 GVARDIYA OQCHI BRIGADA JANGOVAR BAYROG'I

 1941 yil noyabr oyida O'rta Osiyo harbiy okrugi harbiy maktablari negizida bir nechta kursantlar brigadalari, shu qatorda 38-chi alohida kursantlar brigadasi tashkil etildi.
G'arbiy va Kalinin frontlarining hujumkor janglarida kursantlar brigadalari o'z jangovar bayroqlarini so'nmas shon-sharaf bilan himoya qildilar. Ko'rsatilgan shon-shavkan va mardonavor jasorati uchun 38-sonli alohida kursantlar brigadasi 4-chi gvardiya o’qchi brigadasiga aylantirildi.
4-gvardiya o’qchi brigada jangchilari Shimoliy Kavkazdagi shiddatli janglarda yuqori jangovar faollik ko'rsatdilar.
1942 yil avgust oyida Shimoliy Kavkazdagi o'ta keskin vaziyatda, 4-chi gvardiya o’qchi brigadasi, 389-chi otliq diviziya boshqa tuzilmalar bilan birgalikda zudlik bilan Qora dengiz sohilidan Terek, Sulak, Samur daryolariga ko'chirildi va ular 9-chi armiya tarkibiga qo'shilib, dushmanni Grozniy va Bokuga o'tishiga yo'l qo'ymaslik uchun Terek daryosining o'ng qirg'og'ining bir qismida mudofaa choralarini ko'rdilar.
Ushbu birikmalarning mustahkam va mardonavor mudofaasi dushmanning Terek daryosining quyi qismida Shimoliy Kavkazgacha bo'lgan sovet qo'shinlarining qarshiligini sindirishga bo'lgan barcha urinishlarini barbod qildi.
Shimoliy Kavkazdagi urushlardagi erishgan yutuqlari uchun 4-chi gvardiya o’qchilar brigadasi Qizil bayroq ordeni bilan mukofotlandi. 1943 yil qo'mondonlik 4-chi va 10-chi gvardiya o’qchilari brigadalari asosida urush oxirigacha sharafli jang yo'lini bosib o'tgan 108-chi gvardiya o’qcilari  qizil bayroq diviziyasini tuzdi.

“CHEKIST” PARTIZANLAR BRIGADASI 5-OTRYADI JANGOVAR BAYROG‘I

“CHEKIST” PARTIZANLAR BRIGADASI 5-OTRYADI

JANGOVAR BAYROG‘I

“Chekist” partizanlar brigadasi Belorussiyaning Mogilevskiy viloyati va Vitebsk tumanlari hamda Lepel`sk, Orshansk, Tolochinsk, Kruglyansk, Belinichesk va Shklovosk tumanlaridagi bosib olingan hududlarida harakatlarni olib bordi. Otryad tarkibi ko‘p millatli edi. Uning saflarida beloruslar bilan birga ruslar, ukrainlar, qozoqlar, o‘zbeklar, mordvinlar, tatarlar, gruzinlar va boshqa xalq vakillari ham bor edi.
  1942-yil may oyi oxirlarida G. A. Kirpich (keyinroq 1- partizanlar otryadi) va I. D. Bulanov (keyinroq 10-partizanlar otryadi)  otryadlaridan “Birlashgan partizanlar otryadi” tuzilgan.
1942-yil iyulda “Chekist” brigadasi nomini oldi. Shtab boshliqlari  R.M.Sevact`yanov, I.D.Bulanov, komissarlar F.M.Sedletskiy, F.I.Bukshtinov, komandir G.A.Kirpich edi. 1942-yil sentabr oyida zolimlar bilan bo‘lgan janglarda  “Chekist” brigadasi blakadani bosib o‘tib Lepel tumaniga kirishgan.
1943 yil aprelida brigada joylashtirilgan joyga qaytdi, Mogilev yer osti mintaqaviy qo‘mitasida VOGga kirdi brigada 15-raqamni oldi, tegishli raqamlar bo‘lin,alar tomonidan qabul qilindi.
Dushman bilan jang qilgan partizanlar mahalliy aholini o‘limdan va Gernaniyadagi og‘ir ishlardan halos etishdi. Minsk-Orsha,Orsha-Mogilyov temir yo‘llarida operatsiyalar o‘tkazildi.
1942 yil 22-iyun kuni Shklov tumani Dimanova qishlog‘I yaqinida jazovlovchi buzuldi. 1943-yil 25-may kuni ular bir vaqtning o‘zida Shklov tumani Klimovichi, Taykachi va Avchinenki qishloqlaridagi dushman garnizonlariga zarba berdilar. 1943 yil avgustida Mogilyov-Lotva temir yo‘luchastkasida 500ta rels portlatildi.
1943 yil avgustida (800dan ortiq partizanlar, 7ta otryad) Shklov harbiy-tezkor guruhiga aylantirildi.
Sovet Armiyasi tarkibida qo’shilishidan oldin partisan kurashining yakuniy natijasi 1944 yil 20-iyunga o’tar kechasi “temir yo’l jangi” bo’ldi. O’sha oqshom qasoskorlar tomonidan Belorussiyaning barcha temir yo’llari portlatildi.
Operatsiya muvaffaqiyatli o’tdi. 5 iyun kuni Belorussiya operatsiyasi boshlandi. 28 iyunda “Chekist” partisan brigadasi Kruglyanskiy okrugidagi Goenka – Zadniy Bor qishloqlari hududida general Burdeyniyning tankistlari bilan birlashdi.
“Chekist” partisan brigadasi vakillari orasida 5-partizan otryadi razvedka bo’linmasining eng mashhur komandiri Mamadali Topivoldiev Farg’ona viloyati Rishton tumanidagi Pandigon qishlog’idan. Jasur partizan uchun natsislar katta mukofot va’da qilishdi. Bosqinchilar qo’mondonligining maxsus buyrug’ida Topivoldievni qo’lga olganga 25 ming Reyxsmarkа, villa va uni tiriki uchun olti, o’ligi uchun uch oy uyiga ta’tilga yuborilishi va’da qilindi. Ammo Mamadalini tutishni imkoniyati yo’q edi. Uning  qahramonliklari shuhrati partizan mintaqasida keng tarqaldi. Yo’llarda dushmanning yuk mashinalarini portlatdi. 17 iyul kuni Tolochinskiy tumanidagi Vorontsevichi qishlog’i yaqinida, razvedka paytida u dushman kolonnasidan qisqa masofani bosib o’tdi va unga qarata o’q uzdi, shu bilan jang natijasini hal qildi – o’ndan ortiq odam o’ldi va yarador bo’ldi, dushman qochib ketdi.
26 avgust kuni Tolochinskiy tumanidagi Logovchina qishlog’i yaqinida dushman guruhiga qarata o’t ochildi. Gitlerchilar orqaga chekinishdi. Hujjatlarda Topivoldiev otryadi bilan pistirmada va brigada o’tkazgan janglarda qatnashganligi qayd etilgan.
Bundan tashqari, 20 aprel va 1 iyun janglarida Topivoldiev hujum guruhlariga kirgan. Garnizondagi o’zbeklarni o’z ichiga olgan Tolochinoga kirib, Topivoldiev ularga dushman tomonidan aldanganliklarini tushuntirdi. Ularning barchasi qurollari bilan xalq qasoskorlari safiga qo’shilishdi.
SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining 1944 yil 15 avgustdagi qarori bilan o’zbek xalqining buyuk o’g’li Mamadali Topivoldievga Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoni berildi. Shuningdek, “Qizil yulduz” ordeni va “Jasorat uchun” medali bilan taqdirlangan. 1944 yil Belorysiya partizanlar harakati bosh qarorgohining buyrug’i bilan “1-darajali Vatan urushi partizani” medali bilan taqdirlangan.

QIZIL BAYROQLI MOZIR 14-GAVRDIYA KAVALERIYA DIVIZIYASINING JANGOVAR BAYROG‘I

QIZIL BAYROQLI MOZIR 14-GAVRDIYA KAVALERIYA DIVIZIYASI
JANGOVAR BAYROG‘I

Urushgacha diviziya Farg‘ona shahrida joylashgan.
Avvalgi nomi - 21-kavaleriya diviziyasi bo‘lgan.
Ikkinchi Jahon urushi yillarida diviziya birinchi jangovar tajribasini Smolensk jangida oldi. 8-kavaleriya korpusi tarkibi bilan Janubiy-G‘arbiy frontdagi qarshi hujumlarda ishtirok etgan.
Stalingrad uchun kechgan janglarda o'zgacha jangovar mahorat  ko'rsatdi.
Shaxsiy tarkib buyruq va topshiriqlarni namunali bajargani, jasorati va qahramonliklari uchun 21-kavaleriya diviziyasi 1943-yil 14-fevral kuni 14-gvardiya kavaleriya diviziyasiga aylantirildi.
14-gvardiya kavaleriya diviziyasi Dnepr uchun kechgan janglarda ishtirok etgan.
1944-yil iyulida diviziya 1-Belorussiya frontidagi Lyublin-Brestskaya hujum operatsiyalarida ishtirok etgan.
Lyublin shahrini qo‘lga olishdagi janglarda  erishgan yutuqlari uchun diviziya Qizil Bayroq ordeni bilan taqdirlangan. Tomashuv, Lodz`, Kalish shaharlari va Pomeran istehkomlari uchun kechgan janglarda topshiriqlarni namunali bajarganligi uchun II-darajali Suvorov ordeni bilan taqdirlangan.
Diviziya jangovar yo’lini Berlinga yakunlagan.
Qizil bayroqli Mozir 14-gvardiya kavaleriya diviziyasining 13 870ga yaqin jangchilari orden va medallar bilan taqdirlangan. Diviziyaning 30ta jangchisi Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoniga munosib deb topildi.

17-MEXANIZATSIYALASHGAN KORPUS JANGOVAR BAYROG'I

17-MEXANIZATSIYALASHGAN KORPUS

JANGOVAR BAYROG'I

Qo’modonlik: general-mayor M. P. Petrov.
17-Mexanizatsiyalashgan Korpus - bu Ikkinchi jahon urushi yillarida SSSR Qurolli Kuchlarining harbiy birlashmasidir.
Korpus 1941-yil boshlarida Belorussiya harbiy okrugida o’z faoliyatini boshlagan. 1941-yil 26-iyunda korpus to’liq tuzilib bo'lmasdan, Germaniya bo'linmalari tomonidan yo'q qilindi.
Tarkibi:

27-sonli tank diviziya (polkovnik A.O. Axmanov; Novogrudok);
36-sonli tank diviziya (polkovnik S.Z. Miroshnikov; Nesvij);
209-motorlashgan diviziya (polkovnik A.I. Muravyov; Ivye);
22-mototsikl batalyoni;
532-alohida aloqa batalyoni;
80-alohida motorlasgan muhandislik batalyoni.
Belostok yonidagi janglar, 1941-yil 22-25 iyun.
1941-yil 22-iyundan 1941-yil - avgustgacha harakatdagi armiya tarkibida.
  G'arbiy frontning shtab-kvartirasi shakllanishining tugallanmaganligini hisobga olib, korpusga hech qanday jangovar vazifa qo'ymadi, ammo dushman Baranovichiga yaqinlashganda, 4-armiya qo'mondoni, general-mayor A. A. Korobkov baribir mudofaada mavjud kuchlardan foydalanishga qaror qildi. 26-iyun kuni korpusning deyarli qurolsiz va nazoratsiz qismlari harakatlanayotgan kuchlar tomonidan tarqatib yuborildi.

19-SONLI O‘ZBEK TOG' OTLIQLAR DIVIZIYASINING JANGOVAR BAYROG'I

19-SONLI O‘ZBEK TOG'-OTLIQ  DIVIZIYASI

JANGOVAR BAYROG'I

 

          1920-yil oxirida 1- otliq diviziya asta-sekin shakllanib boradigan keyingi tuzilmalarning asosiy yadrosi va shaxsiy tarkibiy qismi bo'lgan 19-Buxoro otliq diviziyasi tuzildi.
SAVO-ning 1927-yil 1-oktyabrdagi 308/102-sonli buyrug'iga binoan, o'zbek milliy tarkibiy qismlarini birlashtirgan alohida o'zbek birlashgan jamoasi tuzilgan.
          Brigada tarkibiga boshqaruv, o'zbek otliq polki, alohida o'zbek piyoda batalyoni, alohida o'zbek otda tashuvchi batareyasi kirgan.
          Jamoa Samarqandda joylashgan. U 1936-yil 21-maydagi NKO 072-sonli buyrug'i bilan 19-tog'-otliq diviziyasi deb qayta nomlandi.
           1.11.40 yilga kelib diviziyaning ixtiyorida:
          4,049 nafar shaxsiy tarkib, shu jumladan - 382 komandir, 603 kichik komandir, 3064 oddiy askar; 3691 ot, jumladan - 2912 ta saf otlari, 600 ta artilleriya, 179 ta kolonnalar; 80 ta mashina, jumladan - 8 ta engil, 46 ta yuk mashinasi, 26 ta maxsus; 6 ta traktor; 6 mototsikl; 2654 vintovka va karabin; 100 ta qo‘l pulemyoti; 54 ta dastgohli pulemyot; 6 45 mmli to'plar, 32 76 mmli tog' qurollari, 4 122 mmli gaubitsa; 11 BT-5 tanklari; 17 zirhli texnika bor edi.
          Samarqandda joylashgan 27- tog'-otliq polki - Kattaqo'rg'on.
          1941-yil mart oyida 27- mexanizatsiyalashgan korpusning 221- motorli bo'linmasining tashkil etilishi boshlandi.

21 TOG'-OTLIQ DIVIZIYA JANGOVAR BAYROG'I

21 TOG'-OTLIQ DIVIZIYA
JANGOVAR BAYROG'I

 
   21 tog'-otliq diviziya Turkiston harbiy okrugining eng qadimgi va eng mashhur bo'linmalaridan biridir.
   1941 yilgacha bo'linma Farg'ona shahrida joylashgan.
   1941 yil 27 iyulda diviziya bo'linmalari dushman bilan jangga kirishdi va Smolensk jangida qatnashdi. G'arbiy frontning 28-armiyasi tarkibida u Smolensk viloyatida qurshovga olingan 20 va 16-chi qo'shinlarga hujum qilish maqsadida Guderianning 2-chi Panzer armiyasining o'ng qanotida qarshi hujumda qatnashdi.
Unecha stantsiyasida yuklarni tushirish diviziyaning harbiy qismlari Krichev-Roslavl marshruti bo'ylab 52-chi otliq diviziya bo'linmalari bilan bog'lanish uchun oldinga siljishni boshladi. Ikki kun ichida ular Ponyatovka va Zimnitsa stantsiyalari yaqinida dushmanning 3-tank diviziyasi bo'linmalarining shafqatsiz hujumlariga qarshi kurashdilar va keyin chekinisni ta'minlovchi bo'linmalar jangi bilan janub tomon Krasnopolye hududiga chekinishga majbur bo'lishdi.
Noqulay ahvolga qaramay, 21-otliq diviziya askarlari jasorat bilan kurashdilar. Ponyatovka stantsiyasi uchun jangda 67 va 17-chi otliq qo'shinlar polklari 22-ot artilleriya diviziyasi ko'magi bilan 25 dan ortiq tank, 3 ta minomyot batareyasi va ikkita piyoda batalyonini yo'q qildi.
2-avgust kuni Krivoles, Pustosel, Ojogi va Shibnevo qishloqlarini nazoratga olgan 112-chi tog 'otliq polkining jangchilari va 23-zirhli diviziya ham yuqori jangovar faollik va qat'iyat ko'rsatdi.
Oktyabr boshida Bryansk frontining tezkor guruhi tarkibida 21 tog'-otliq diviziyasi general-mayor A.N. Ermakov boshchiligida Mixaylovskiy qishlogining sharq'ini Yampolgacha himoya qilgan. Qattiq jangdan so'ng, diviziya Xinelskiy o'rmoniga qaytib ketdi va 52-otliq diviziya bilan birgalikda Bryansk o'rmonlari orqali qurshovdan chiqa boshladi.
21-oktabr kuni diviziya qursovni tark etdi va saflarini to'ldirishga yuborildi.
8-chi otliq korpusi tarkibida 21-chi tog'-otliq diviziyasi Janubi-g'arbiy frontning qarshi hujumida ishtirok etdi.
1942 yil oktyabrda bu korpus Stalingrad yo'nalishiga ko'chirildi. Shijoat va jasorat natijasida tankchilar va otliq askarlar Stalingrad g'arbida bir qancha dushman qo'shinlarini qurshab oldilar. Dushmanning qurshovdan chiqishga bo'lgan barcha urinishlari qat'iy harakatlar, xususan 21-sonli otliq diviziya askarlari tomonidan barham topdi.
Qo’mondonlik topshiriqlarini namunali bajarganligi, shaxsiy tarkibning jasurligi va ommaviy qahramonligi uchun 21-otliq diviziya 1943 yil 14 fevralda 14-gvardiya otliq diviziyasiga aylantirildi.

27-MEXANIZATSIYALASHGAN KORPUS JANGOVAR BAYROG'I

27-MEXANIZATSIYALASHGAN KORPUS JANGOVAR BAYROG'I

 

Korpus komandiri general-mayor Petrov Ivan Efimovich.
Tarkibi:
Boshqaruv:
9-Tank diviziyasi - 5757-sonli harbiy qism
54-Tank diviziyasi - 1227-harbiy qism221
- motorli bo'linma - 1222-sonli harbiy qism
29- (5.04.41 dan 31-gacha) mototsikl polki - 2890-sonli harbiy qism
553-alohida aloqa batalyoni - 2857-harbiy qism
84-alohida avtotexnika batalyoni - 2874-sonli harbiy qism
127-alohida korpus aviabazasi - 5654-sonli harbiy qism
722- dala pochta stantsiyasi
27-mexanizatsiyalashgan korpus (2850-sonli harbiy qism) 1941-yil mart oyida O'rta Osiyo harbiy okrugidagi Mari shahrida tashkil etilgan. Uning tarkibiga 9- Tank diviziyasi, Qizil Arvat shahridagi yangi tashkil etilgan 53- Tank va Samarqanddagi 221- motorli bo'linma kirdi. Korpus komandiri etib general-mayor Ivan Efimovich Petrov tayinlandi.
9- Tank diviziyasi 1939-1940 yillarda Sovet-Fin urushida qatnashgan tanklarning aksariyati bilan qurollangan edi, vosita resurslari ko'p sarflangan va kapital ta'mirlangan. Kamida 220 tank bor edi, asosan jangovar tayyorgarlik. 1941-yil bahorida divizion yangi avtotexnika jihozlarini oldi. 1940-yil kuzida – 1941-yil qishda diviziya polklari va batalyonlari bir qator mashqlarda, shu jumladan okrug mashqlarida qatnashdilar. 1941-yilda diviziya Moskva harbiy okrugidan tank batalyonini qabul qildi, u 50 ta BT-7M dizel tanklari va 1 ta BA-20 zirhli mashinasi bilan jihozlangan. Umuman olganda, bo'linma yaxshi tayyorlangan tarkibiy qism edi.
Qo'shinlar tarkibida korpus tashkil etilgandan beri, kengaytirilgan jangovar tayyorgarlik amalga oshirildi.
1941-yil mart oyida 9- Tank diviziyasining qo'mondoni mart-may oylarida jangovar tayyorgarlikni rejalashtirish to'g'risida shifrli telegramma oldi. Barcha polk va batalonlar taktik mashg'ulotlarni o'tkazdilar, jonli o'q uzdilar, bo'linmalarning o'zaro ta'sirini va birgalikda taqillatilishini mashq qildilar. 1941-yilning yoziga kelib, 9- Tank diviziyasi okrugning eng jangovar tayyor qismlaridan biriga aylandi. Jangovar tayyorgarlikning toji 1941-yilning birinchi yarmida Meri shahri hududida bo'lib o'tgan Bosh shtab generallari M. N. Sharoxin va S.M.Shtemenko boshchiligidagi qo'mondonlik-shtab mashqlari bo'ldi. Mashqlarning natijalari ijobiy bo'ldi.
Uyning joylashgan joyi:
Korpus ma'muriyati va 9- Tank bo'limi - Meri;
9-Tank bo'limi - Meri, 9-MSP - Bayram Ali;
53- paneldagi bo'lim - Qizil-Arvat;
221- motorli bo'linma - Samarqand.
1941-yil 22- iyunda korpus doimiy ravishda joylashadigan joyda uchrashdi. Korpus rahbariyati qo'shinlarning harbiy harakatlarini boshqarish va boshqarish uchun etarlicha tayyor emas edi. 53- Tank diviziyasi yomon tayyorgarlik ko'rdi.
Korpus ma'muriyati, alohida aloqa bataloni, razvedka bataloni 1941-yil iyun oyining oxirida doimiy joylashuvidan chiqib ketdi.
1941-yil 27-iyunda temir yo'l eshonlariga yuklash va 9- Tank diviziyasining g'arbiy tomoniga birinchi eshelonni jo'natish boshlandi. Bo'limning qolgan o'ttiz to'rtta eshellari ta'qib qilishdi. Meri - Toshkent - Orenburg - Voronej harakati. Va shundan keyin korpusning barcha shakllari va qismlari Sovet-Germaniya frontiga o'tdi.
1941-yil 8-iyul kuni ertalab 9-binoning bosh poezdi Voronejga yaqinlashayotgan edi.
1941-yil 8-iyulda Bosh shtab urushning dastlabki kunlarining tajribasi va tanklarning katta yo'qotishlari natijasida zirhli kuchlarning korpus aloqasini tugatishga va yangi shtatlardagi mavjud tank bo'linmalarini qayta tashkil etishga qaror qildi. Tank diviziyasida 217 ta tank bo'lishi kerak edi, bu oldingisidan kamroq, gavdali artilleriya polkining o'rniga, tank tankga qarshi artilleriya polkini olgan. Islohotlar asosan tank qo'shinlariga ta'sir ko'rsatdi, ular hali ham harbiy harakatlarda qatnashmaydilar.
1941-yil 10-iyul. 27-mexanizatsiyalashgan korpus 28-armiya tarkibiga kirdi, armiya qo'mondoni, general-leytenant V. Ya. Kachalov, uning qarorgohi Kirovda (Bryanskdan 150 km shimolda) joylashgan edi.
27-mexanizatsiyalashgan korpus isloh qilindi. Endi tarkib quyidagicha edi: 104- Tank diviziyasi (ilgari 9- Tank diviziyasi (1940-yilda tashkil etilgan)), 105-Tank diviziyasi (ilgari 53- Tank diviziyasi), 106- Tank diviziyasi (ilgari 221-chi Motorli diviziya) ).
1941-yil 15-iyulda Bosh shtab yangi qaror qabul qildi - 27- mexanizatsiyalashgan korpus boshqaruvi tarqatib yuborildi. 15-iyulda Bosh shtabning Spas-Demensk hududida qayta tashkil etilgan 104, 105 va 106- tank bo'linmalarining kontsentratsiyasi to'g'risida ko'rsatmasi 28-armiya qo'mondoni tomonidan yuborildi.
Korpus bo'linmalarining keyingi taqdiri shunday bo'ldi. 19-iyulda tank bo'linmalarini shakllantirishni tugatish to'g'risida 0058-sonli buyrug'iga binoan Xalq Mudofaa Komissarining o'rinbosari va Bosh shtab boshlig'i armiya generali G.K.Jukov zaxiradagi qo'shinlar frontida tuzilgan 104-va 105- diviziyalar tarkibiga kirdi. 221-motorli bo'linma asosida tuzilgan 106- tank polkining o'rniga 106-motorli diviziya tuzildi, unda qo'shimcha ogohlantirishga qadar ikkinchi motorli miltiq polk qoldi, tanklarning yo'qligi sababli tank polkining o'rniga 106-tank bataloni kiritildi. Bo'limdagi motorli polklarning raqamlanishi 1-va 2-motorli polklar vaqtincha tartibli xarakterga ega bo'ldi.

34 ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR BAYROG’I

34 ALOHIDA O’QCHI BRIGADA
JANGOVAR BAYROG’I

 34-chi alohida o’qchi brigada 1941 yil oktyabr-noyabrda Chirchiq shahrida tashkil etilgan.
V. I. Lenin nomidagi Toshkent qizil bayroq piyodalar bilim yurtida O'rta Osiyo harbiy okrugi qo'mondonligining 1941 yil 24 oktyabrdagi 356-sonli buyrug'i asosida 700 kishi keyingi xizmat o’tash uchun 34-chi alohida o’qchi brigada komandiri ixtiyoriga yuborildi.
1941 yil noyabr oyining oxirida 34-chi alohida o’qchi brigada (komandir polkovnik Pyotr Mixaylovich Akimochkin) zudlik bilan temir yo'l orqali Moskvaga jo'natildi, u erda G'arbiy frontning 49-armiyasi qo'mondoni ixtiyoriga o’tkazildi, 16 dekabrda esa marshdan nemis-fashist qo'shinlariga qarshi jangga kirdi.
Hujumni kuchaytirib, 34-chi alohida o’qchi brigada boshqa qo'shinlar bilan birgalikda 30-dekabr kuni Ojogino va Vorobyovoga etib bordi va u erda dushmanning qarshi hujumlarini qaytarishga kirishdi.
34-alohida o’qchi brigada 1941 yil 10 dekabrdan 1942 yil 26 aprelgacha harakatdagi armiya tarkibida bo'lgan.

SUVOROV VA KUTUZOV POLKINING 34-CHI QIZIL BAYROQLI TOSHKENT AVIATSIYA POLKI JANGOVAR BAYROG’I

SUVOROV VA KUTUZOV POLKINING 34-CHI QIZIL BAYROQLI TOSHKENT AVIATSIYA POLKI

JANGOVAR BAYROG’I

           Polk 1939 yil 1 iyunda O’rta Osiyo harbiy okrugida 13-engil bombardimonchi aviatsiya polkini qayta nomlash bilan tashkil etilgan. 

          Ikkinchi Jahon urushi davrida armiya tarkibida:

          1941 yil 16 noyabrdan 1942 yil 17 fevralgacha

          1943 yil 27 yanvardan 1944 yil 8 sentyabrgacha

          1944 yil 25 noyabrdan 1945 yil 9 maygacha bo’lgan.

          1941 yil 22 iyunda u Toshkehtda joylashgan bo’lib, bombardimonchi samolyotlar bilan qurollangan. Moskvaning janubdan o’tib ketishi xavfini oldini olish va quruqlikdagi kuchlarga samarali yordam ko’rsatish uchun, Markaziy Osiyo harbiy–havo kuchlaridan Oliy qo`mondonlik shtabining qarori bilan 10.10.41 ga qadar u ko`chirildi va G`arbiy front harbiy-havo kuchlari qo`mondoni ixtiyoriga topshirildi.

          Shu vaqtda polkda 20 dona qiruvchi bombardimon samolyoti bor edi.

          03.12.41 dan 1942 yil fevral oyining o’rtalariga qadar u Leningrad frontidagi
ikkita aralash  aviatsiya diviziyasi qismida harakat qildi. Ushbu davrda polk 325 ta jangovar harakatni amalga oshirgan, ulardan 129 tunda. Novo-Lisino, Chudovo, Stekolny, Vladimirskya, Mga, Maluska, Pogost temir yo’l tarmoqlariga, dushman klasterlariga, artilleriya postlariga va kolonnalariga zarbalar amalga oshirildi..

          1942 yil 17-fevralda zaxiraga o’tkazilib, Pe-2ga qayta o’qitildi. 1943 yil yanvar oyidan urush tugagunga qadar u 301  bombardimonchi aviatsiya diviziya tarkibida harakat qildi.

Poznan shahar va qal’asini egallab olishda nemis bosqinchilari bilan bo’lgan janglarda qo’mondonlik topshiriqlarini namunali bajargani uchun 1945 yil 23 fevralda 3-chi darajali Kutuzov ordeni bilan mukofotlangan.

Berlindagi operatsiya davomida polk ko’rsatgan jasorati va jangovar toshiriqlarni namunali bajarganligi uchun 3-darajali Suvorov ordeni bilan taqdirlangan.

35-ALOHIDA O‘QCHI BRIGADA JANGOVAR BAYROG‘I

35-ALOHIDA O‘QCHI BRIGADA

JANGOVAR BAYROG‘I

35-alohida o‘qchi brigada 1941-yil oktabr-noyabr oylarida Chirchiq shahrida tashkil topgan.

Brigada komandiri etib podpolkovnik Budixin Pyotr Kuzmich tayinlandi. Toshkent piyodalar bilim yurti, Alma-Ata pulemyotchilar bilim yurti kursantlari, shuningdek, Toshkent muhandislik irrigatsiya va mexanizatsiya qishloq xo‘jaligi instituti,Toshkent politexnika va tibbiyot instituti, Toshkent davlat universitetining talabalari va gospitalda davolanib chiqqan Qizil Armiya jangchilari Brigada tarkibiga qo‘shildilar. O‘rta Osiyo harbiy okrugi kadrlar bo‘limining 356-sonli buyrug‘iga asosan 1941-yil 24 oktabrdan Lenin nomidagi Toshkent piyodalar bilim yurtining 400 nafar jangchilari 35-alohida o‘qchi brigada komandirining ixtiyoriga yuborildi.

35-alohida o‘qchi brigadaning eng qiyin kunlari 1941-yil noyabrida Istrinsk-Voloskolomsk yo‘nalishidagi Moskva uchun janglarda bo‘lgan.

1941-yil dekabr oyida Solnechnogorsk shahri hududining Moskva ostonasidagi g‘arbiy frontida 20-armiya tarkibidagi 35-alohida o‘qchi brigadasi avvaliga mudofaa, keyinchalik esa Moskvaga egallashga intilayotgan fashist qo‘shiniga qarshi muvaffaqiyatli hujumga o‘tdi. Solnechnogorskni ozod qilish uchun Butirki va Strelino qishloqlari janubiy-sharqiy hududlarini bosib o‘tdi.

1943 yil iyunida 35-alohida o‘qchi brigadasi (1943-yil 16-iyunda Smolensk viloyati Dorogabuj shahri hududida (Moskvadan 265 km) to‘liq qaytadan shakllantirildi) 35-brigadaning shonli tarixini davom ettirgan holda 208-alohida o‘qchi diviziyasini tashkil etish uchun yuborildi.

36-ALOHIDA O‘QCHI BRIGADA JANGOVAR BAYROG‘

36-ALOHIDA O‘QCHI BRIGADA

JANGOVAR BAYROG‘I

 36-alohida o‘qchi brigada 1941-yil 25-oktabridan 19-noyabrigacha Samarqand shahrida harbiy bilim yurtlari kursantlari va O‘zbekiston, Turkmaniston va Qozoqiston respublikalari chaqiriluvchilari tarkibidan tashkil topgan.

29-30.11.1941-yili brigada Ximki stantsiyasida tushib, Cherkizov- Novodmitriyev- Kuskov mudofaasini egalladi.

7.12.1941-yildan-23.01.1942-yilgacha hujum janglarini olib bordi va Moskva viloyatining  120 ta  aholi punktlarini, jumladan, Rojdectvennya, Kryukov, Monixino, Istra, Chertranov, Vnukova va boshqalarni ozod etdi.

1942-yil 36-alohida  o‘qchi brigada Moskva va Smolenskda mudofaa va hujum janglarini olib bordi.

1943-yil martida brigada Smolensk viloyatidagi hujum janglarini olib bordi.

1943-yilning aprel-dekabr oylarida G‘arbiy front tarkibi bilan mudofaa va hujum janglarida ishtirok etdi.

1943-yilning dekabr oyidan 1944-yilning yanvar oyigacha Vitebsk-Orsha tumanida hujum janglarini olib bordi.

1944-yil 12-fevral kuni 36-alohida o‘qchi brigada Bukshtani qishlog‘ida jang olib bordi.

1944-yil 8-10 may kunlari brigada tarqatib yuborildi va uning qismlari            5-armiya qo‘shilmalariga berildi.

36-alohida o‘qchi brigada o‘zining jangovar yo‘lida 300ga yaqin aholi punktlarini ozod etdi, 3000 ga yaqin brigada jangchilari orden va medallar bilan taqdirlanishdi.

IKKI MARTA QIZIL BAYROQLI, SUVOROV, KUTUZOV VA BOGDAN XMELNITS ORDENLARI SOHIBI 37-GVARDIYA O‘QCHI RECHITSK DIVIZIYASI JANGOVAR BAYROG‘I

IKKI MARTA QIZIL BAYROQLI, SUVOROV, KUTUZOV VA BOGDAN XMELNITS ORDENLARI SOHIBI 37-GVARDIYA OQCHI RECHITSK DIVIZIYASI

JANGOVAR BAYROG‘I

1942-yil avgustida Moskva viloyatida 37-gvardiya o‘qchi diviziyasi sifatida tashkil etildi. 4,62,65-tankchi (1943-yil fevral-1945-yil fevral va 1945-yilning mart va may) va 2-zarbali armiyalari (1945-yil fevral-mart) jangchilari tarkibiga kirgan.

Sevsk yo‘nalishidagi hujum operatsiyalarida (1943-yil fevral-mart), Stalingraddagi janglarda, Orlovskda (yakunlovchi bosqichida), Chernigovsk-Pripyatskda, Gomelsk-Rechitskayada, Kalinkovichsk-Mozirskda, Belorussiyada, Mlavsk-El`bingskda, Sharqiy-Pomeranskda va Berlindagi hujum operatsiyalarida ishtirok etgan.

Jangovar xizmatlari uchun “Rechitskaya” faxriy nomi berilgan(1943-yil noyabr), ikki marta Qizil Bayroq ordeni,II-darajali Suvorov ordeni, I-darajali Kutuzov ordeni, II-darajali Bogdan Xmel`nits ordenlari va medallari bilan, diviziyaning 15 jangchisi Sovet Ittifoqi Qahramoni unvonlari bilan taqdirlangan.

1944-yil 16-noyabridan 1945-yil 26-martigacha diviziyani general-mayor Rahimov Sobir Umarovich boshqargan.

Ikki marta Qizil Bayroq, Suvorov, Kutuzov va Bogdan Xmel`nitskiy ordenlari sohibi  37-gvardiyasi o‘qchi Rechitsk diviziyasi Ikkinchi Jahon urushi yillarida I-darajali Kutuzov ordeni bilan taqdirlangan 4-ta gvardiya o‘qchi diviziyalardan biri edi.

44-OTLIQ DIVIZIYASI JANGOVAR BAYROG'I

44-OTLIQ DIVIZIYASI
JANGOVAR BAYROG'I

Diviziya tarkibi:
45-otliq polk
51-otliq polk
54-otliq polk
35- ot artilleriya diviziyasi
35- artilleriya polki
29-alohida aloqa yarimeckadron
16-sog'liqni saqlash eskadroni va boshqalar.
 44-otliq diviziya 1941-yil yozida Chirchiq shahri yaqinidagi lagerlarda tashkil etilgan bo'lib, tarkibiga Toshkent, Samarqand va Farg'ona viloyatlarining eng yaxshi o'g'lonlari kiritilgan.
 Diviziya general O. I. Gorodovikovning 2-chi otliq guruhlari tarkibida G'arbiy frontga ketishi kerak edi. Ammo O'rta Osiyo harbiy okrugi shtabi belgilangan muddatda tashkil etormadi va 44-otliq diviziya o'rniga poezdlarda harakatlanayotgan  21-tog' otliq diviziyasi Eronga kirish uchun Turkmanistonga yuborildi. Tez orada 21-GKD o'rniga 44-otliq diviziya Eronga jo'nab ketdi.
44-otliq diviziya 1941-yil 27-avgustdan 5-sentyabrgacha Eron operatsiyasida faol qatnashdi.
1941-yil 14-noyabrda 44-otliq diviziya Moskva jangining markazida edi. Diviziya askarlari Volokolamsk yaqinida qahramonlik bilan jang qilishdi. Moskva yaqinidagi janglarda o’zbekistonlik jangchi Umar Tairov qahramonlik ko’rsatdi. U Yevropa davlatlarini ozod qilib, urushning oxirigacha bordi.
 Moskva yaqinidagi janglarda 51-otliq polk komandiri Valaxov Pavel Vasilyevich o'rnak ko'rsatdi. Urushdan oldin, SAVO qo'shinlari qo'mondonligining 1941-yil 9-iyuldagi 00147-sonli buyrug'i bilan u Lenin ordenli 19-tog' otliq diviziyasining  kichik leytenantlar kursining boshlig'i etib tayinlangan. 1942-yil 8-fevralda 44-otliq diviziya qo'mondoni uni Qizil bayroq ordeni bilan mukofotladi. Uning rahbarligida 51-otliq polk dadil va mohirona dushman hujumiga qarshilik ko'rsatdi va fashist bosqinchilarini yo'q qildi. Moskva viloyati Istra tumani Nikitskiy qishlog'i uchun jangda Valaxov Pavel Vasilyevich og'ir yaralangan.
1942-yil aprelda 44-otliq diviziya tarqatib yuborildi va uning o’rniga17-otliq diviziya tashkil topdi.

IKKI MARTA QIZIL BAYROQLI, SUVOROV VA KUTUZOV ORDENLARI SOHIBI, 69- SEVSK O‘QCHI DIVIZIYASI JANGOVAR BAYROG‘I

IKKI MARTA QIZIL BAYROQLI, SUVOROV VA KUTUZOV ORDENLARI SOHIBI, 69- SEVSK O‘QCHI DIVIZIYASI
JANGOVAR BAYROG‘I

Diviziya 1941-yil 22-dekabr kuni Toshkent, Farg‘ona va Olma-Ota shaharlari mudofaa ishlari bo‘limlaridagi harbiylaridan Toshkent va Chirchiqda  461-o‘qchi diviziya etib tashkil qilingan.
1942-yil 4-yanvarda 69-o‘qchi diviziya deb o‘zgartirildi.
Ikkinchi Jahon urushi yillarida  01.04.1942-yildan 04.02.1943-yilgacha va 18.02.1943-yildan 09.05.1945-yilgacha armiya saflarida.
1942-yil 15-fevralidan 20-fevraligacha diviziya Toshkentdan Bobrovga (Privoljsk harbiy okrugi) ko‘chirildi, 1942-yilning martida Tulaga joylashdi.
1943-yil fevral oyining boshida diviziya Orlovsk viloyati Livni shahriga o‘tkazildi.
1943 yilning birinchi yarmida Kursk yoyida shafqatsiz janglar olib borgan.
26.08.1943-yil hujumning birinchi kunidayoq, Sev daryosini kechib o‘tib, jang davomida 40ta o‘q-dori va harbiy buyumlar omborini qo‘lga olib, Novo-Yamsk qishlog‘ining yarmini egalladi.
27.08.1943-yili 103-tank brigadasi bilan birgalikda Sevsk shahrini ozod etib,   Mixaylovsk (Drujba), Shostka, Novgorod-Severskiy shaharlarini ozod etishda ishtirok etdi.
07.09.1943-yil hujum bilan Desnani kechib o‘tdi.
1943-yil 13-sentabrgacha Sverdlovka-Kudlayevka yo‘nalishidagi platsdarmni kengaytirish uchun jangalar olib borgan.
1943-yil 29-sentabridan 30-sentabrigacha Soj daryosini kechib o‘tgan.
1943-yil 15-oktabrda Dneprni kesib o‘tib, daryoning g‘arbiy sohilidagi 40 kvadrat kilometrcha keladigan platsdarmni qo‘lga oldi va unga mustahkam joylashib olib, korpus qismlari va armiya qo‘shilmalarini daryoning o‘ng sohiliga o‘tishini ta`minlab berdi.  1943-yil noyabr oxirigacha janglar olib bordi.
1944-yil boshida Kalinkovich-Mozir yanvar operatsiyasida ishtirok etgan.
Diviziya 1944 yilning 23-29 iyunlarida Bobruysk operatsiyasida ishtirok etgan. Osipovich tumanida hujumga o‘tayotgan dushman qismlari bilan og‘ir janglar olib borgan,  diviziya 3186 nemis askar va ofitserlarini asir oldi.
Diviziya hujum janglarida qolgan diviziyalardan tezroq harakatlanib, Shara daryosini kechib o‘tib, Baranovich tumani ozodligi uchun janglarda ishtirok etgan. G‘arbiy Bugni kesib o‘tib, kavaleriya eskadroni Sovet Ittifoqi davlat chegarasiga chiqib qizil bayroqni o‘rnatdi. 05.09.1944-yildan 1945-yil yanvarigacha diviziya qismlari Narevsk platsdarmida janglarni olib bordi.
Platsdarmdan Sharqiy-Prussiya operatsiyasiga hujumga o‘tdi, yanvar oyining oxirida Grudzendzu yoniga chiqdi, 1945-yil yanvar oyining oxirida Vislani kesib o‘tdi, 28.03.1945-yili janglar bilan Dantsigga yetib bordi.
Urush yillarida diviziya 5000 dan ko‘proq aholi punktlarini ozod qildi.
17000ga yaqin jangchi va komandirlar qo‘shilib urush yillarida orden va medallar, 52 tasi Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoni bilan taqdirlangan. Diviziya polklari plakatlarida 14ta harbiy ordenlar mavjud.

85 ALOHIDA TANKKA QARSHI DIVIZION JANGOVAR BAYROG’I

85 ALOHIDA TANKKA QARSHI DIVIZION
JANGOVAR BAYROG’I

85-alohida tankka qarshi divizion 162-O’rta Osiyo o’qchi diviziya tarkibiga kirgan.
Tankka qarshi 162- O’rta Osiyo o’qchi diviziya tarkibida Kurskdan Berlingacha shonli jangovar yo’lni bosib o’tgan.
Ko’plab jangchilar janglarda cheksiz jasorat va qahramonlik namoyish etdilar.
Kursk yaqinidagi hujum paytida 85 alohida tankka qarshi divizion Orel, Belgorod, Xarkov, Novgorod – Severskiy, Sevsk va boshqa shaharlarni ozod qilishda ishtirok etdi.
Jangovar bayroq ostida tankka qarshi divizion Dnepr uchun kurashda, Pomeraniyada fashist qo’shinlarini mag’lub etishda qahramonlik bilan kurashdi. 
Polkovnik S.Ya. Senchilo, polkovnik Chernyak, polkovnik O.A. Muratov qo’mondonligidagi 85 alohida tankka qarshi divizion Kurskdan Rostov shahrigacha, Baddan – Doberangacha, Boltiq dengizining Germaniya sohillarigacha bo’lgan jangovar yo’lni bosib o’tdi.

89-CHI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR BAYROG’I

89-CHI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA
BAYROG’I

 

89-сhi alohida o’qchi brigada SSSR Davlat Mudofaa qo’mitasining
1941 yil 13 noyabrdagi 894-sonli “SSSRning Ittifoq va avtonom respublikalarida milliy harbiy qismlarni tashkil etish to’g’risida”gi qarori loyihasi asosida tashkil etilgan.
Shaxsiy tarkib etishmasligi tufayli qayta tashkil etish tugallanmagan.
89-chi alohida o’qchi brigadaning shaxsiy tarkibi front chizig’da o’quv va rezerv qismlarni to’ldirishga jalb qilingan.

90-CHI ALOHIDA O‘QCHI BRIGADA JANGOVAR BAYROG'I

90-CHI ALOHIDA O‘QCHI BRIGADA
JANGOVAR BAYROG'I

           90 - alohida o‘qchi brigada 1941-yil oxiri, 1942- yil boshida Samarqand shahrida tashkil etilgan.
     Brigada tarkibiga to'rtta alohida piyoda batalyoni, alohida aloqa batalyoni, 82 mmli va 120 mmli minomyotlar divizionlari, tankga qarshi to’plar divizioni, razvedka bo‘linmasi, sapyor rotasi, avtomatchilar rotasi, sanitariya rotasi va avtoulovlarni etkazib berish rotasidan iborat edi.
          1942-yil 18-avgustda u Moskva mudofaasi uchun Babushkino shahriga ko'chirildi va Moskva mudofaa zonasining 3-chi gvardiya armiyasi tarkibiga kirdi.
          1942-yil oktabrdan boshlab Stalingrad frontining 21- chi armiyasi tarkibida Stalingrad shahri mudofaasi uchun og'ir va qonli janglarda qatnashdi.
          1942-yil noyabrda u Serafimovich shahri yaqinidagi Don daryosida dushman mudofaasining buzilishida qatnashib, nemis fashist qo'shinlari  feldmarshali Paulyusni qurshab olib, yo'q qildi.
       Katta serjant Temur Berdiyev 1942 yilning dekabridan 2-chi vzvodga komandir bo’lib, bironta askarini yo’qotmasdan 40 fashistni yo’q qilganligi, Rajab Rasulevning bir o’zi 1943 iyilning 8 yanvarida stanokli pulemyoti bilan 17 fashistni yo’q qilganligi qayd etiladi. Jangovar faoliyatdagi muvaffaqiyatlari uchun T. Berdiyev, R. Rasulev hukumat mukofotlariga taqdirlash uchun tavsiya etilgan.

91-SONLI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR BAYROG’I

91-SONLI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR
BAYROG’I

 91-сhi alohida o’qchi brigada SSSR Davlat Mudofaa qo’mitasining
1941 yil 13 noyabrdagi 894-sonli “SSSRning Ittifoq va avtonom respublikalarida milliy harbiy qismlarni tashkil etish to’g’risida”gi qarori loyihasi asosida tashkil etilgan.
1941 yil dekabrdan 1942 yil martgacha 91-chi alohida o’qchi brigadasi O’rta Osiyo harbiy okrugi kadrlar bo’limining kadrlar tarkibi hisobadan va Xorazm viloyati harbiy ro’yxatga olish bo’limi zaxirasining dastlabki tarkibi orqali to’ldirildi.
To’ldirilish joyi – Xorazm viloyati. Brigada uchta hududda joylashgan: Qorako’l, Sverdlovsk va Rometan rayonlari.
Brigada komandiri – mayor Nasibulin.
Boshlang’ich tarkib: ruslar – 159, o’zbeklar 132, ukrainlar – 32 nafarni tashkil etgan.       91-сhi alohida o’qchi brigada shaxsiy tarkib etishmasligi sababli tashkil etilishdan to’xtatildi. Shaxsiy tarkib o’quv va rezerv qismlarni to’ldirishga jalb qilingan.

92-СHI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR  BAYROG’I

92-СHI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR
 BAYROG’I

 92-сhi alohida o’qchi brigada SSSR Davlat Mudofaa qo’mitasining
1941 yil 13 noyabrdagi 894-sonli “SSSRning Ittifoq va avtonom respublikalarida milliy harbiy qismlarni tashkil etish to’g’risida”gi qarori loyihasi asosida tashkil etilgan.
Shaxsiy tarkib etishmasligi tufayli qayta tashkil etish tugallanmagan.
92-chi alohida o’qchi brigada shaxsiy tarkibi frontga o’quv va rezerv qismlarni to’ldirishga jalb qilingan.

93-СHI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR BAYROG’I

93-СHI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR
BAYROG’I

 93-сhi alohida o’qchi brigada SSSR Davlat Mudofaa qo’mitasining
1941 yil 13 noyabrdagi 894-sonli “SSSRning Ittifoq va avtonom respublikalarida milliy harbiy qismlarni tashkil etish to’g’risida”gi qarori loyihasi asosida tashkil etilgan.
Shaxsiy tarkib etishmasligi tufayli qayta tashkil etish tugallanmagan.
93-chi alohida o’qchi brigadas shaxsiy tarkibi front chizig’da o’quv va rezerv qismlarni to’ldirishga jalb qilingan.

94-CHI ALOHIDA O‘QCHI BRIGADA JANGOVAR BAYROG'I

94-CHI ALOHIDA O‘QCHI BRIGADA
JANGOVAR BAYROG'I

 94- alohida o‘qchi brigada 1941-yil oxiri  1942- yil boshida Farg'ona shahrida tashkil etilgan.
Brigada tarkibiga to'rtta alohida piyoda batalyoni, alohida aloqa bataloni, 82 millimetrli va 120 mmli minomyot divizionlari, tankga qarshi qurol bo'linmasi, razvedka bo‘linmasi, sapyor rotasi, abtomatchilar rotasi, sanitariya rotasi va avtoulovlarni etkazib berish rotasi bor edi.
1942-yil 18-avgustda u Moskva mudofaasi uchun Babushkino shahriga ko'chirildi va Moskva mudofaa zonasining 3- gvardiya armiyasi tarkibiga kirdi.
1942-yil oktabrdan boshlab Stalingrad frontining 21- armiyasi tarkibida Stalingrad shahri uchun og'ir va qonli mudofaa janglarida qatnashdi.
1942-yil noyabrda u Serafimovich shahri yaqinidagi Don daryosida dushman mudofaasining buzilishida qatnashib, nemis fashist qo'shinlari  feldmarshali Paulysni qurshab olib, yo'q qildi.
1941-yil yanvaridan kapitan Sobir Sobirovich Axunjanov (1919-2012) ushbu brigada bo‘inmasi komandiri, so'ngra brigada boshlig'i lavozimida xizmat qilgan, kelajakda u general-leytenant unvoni va ko'plab orden va medallar sohibi bo'lgan. Janglarda bo’lg’usi general Axunjanovning ikki akasi - Shukur Sobirovich (1912-1943) va Shokir Sobirovich (1915-1943) halok bo'ldi.

95-CHI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR  BAYROG’I

95-CHI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR
 BAYROG’I

 95-сhi alohida o’qchi brigada SSSR Davlat Mudofaa qo’mitasining
1941 yil 13 noyabrdagi 894-sonli “SSSRning Ittifoq va avtonom respublikalarida milliy harbiy qismlarni tashkil etish to’g’risida”gi qarori loyihasi asosida tashkil etilgan.
Shaxsiy tarkib etishmasligi tufayli qayta tashkil etish tugallanmagan.
95-chi alohida o’qchi brigada shaxsiy tarkibi front chizig’da o’quv va rezerv qismlarni to’ldirishga jalb qilingan.

96-CHI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR BAYROG’I

96-CHI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR
BAYROG’I

 96-сhi alohida o’qchi brigada SSSR Davlat Mudofaa qo’mitasining
1941 yil 13 noyabrdagi 894-sonli “SSSRning Ittifoq va avtonom respublikalarida milliy harbiy qismlarni tashkil etish to’g’risida”gi qarori loyihasi asosida tashkil etilgan.
Shaxsiy tarkib etishmasligi tufayli qayta tashkil etish tugallanmagan.
96-chi alohida o’qchi brigada shaxsiy tarkibi front chizig’da o’quv va rezerv qismlarni to’ldirishga jalb qilingan.

97-SONLI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR BAYROG’I

97-SONLI ALOHIDA O’QCHI BRIGADA JANGOVAR
BAYROG’I

 97-сhi alohida o’qchi brigada SSSR Davlat Mudofaa qo’mitasining
1941 yil 13 noyabrdagi 894-sonli “SSSRning Ittifoq va avtonom respublikalarida milliy harbiy qismlarni tashkil etish to’g’risida”gi qarori loyihasi asosida tashkil etilgan.
Shaxsiy tarkib etishmasligi tufayli qayta tashkil etish tugallanmagan.
97-chi alohida o’qchi brigadasining shaxsiy tarkibi front chizig’da o’quv va rezerv qismlarni to’ldirishga jalb qilingan.

99 OTLIQ DIVIZIYA JANGOVAR BAYROG’I

99 OTLIQ DIVIZIYA
JANGOVAR BAYROGI

1941 yil 14 oktabrda Toshkent viloyatida 99-otliq diviziya tuzila boshladi.
99-chi otliq diviziyaning, xususan 381-polkning tuzilishida Abzalov Arif Abzalovich faol ishtirok etdi. 381-chi polk Yangiyo'l tumanida tashkil etilgan. Polk kapitan Maashrobov, keyin mayor Krilov, komissar Irgash Xabibov, komsorg Xasanovlar tomonidan boshqarilgan.
Polkovnik Pavlov 99-otliq diviziya komandiri, mayor Mirzayirov Ubaydulla diviziya komissari etib tayinlangan, keyinchalik uning o'rniga ikkinchi Jahon urushi yillarida ulug' harbiy yo'l bosib o'tgan Uzakov Mullajan Karimovich (keyinchalik general-mayor bo'lgan) batalyon komissari etib tayinlangan.
Eskadron qo'mondonlariga Xudoyberdiev, Tashev, Sodiqov, Gapurov, Xasanov tayinlangan, ular keyinchalik jang maydonlarida qahramonlarcha halok bo'lganlar.
99-chi otliq diviziya Yangiyo'l va Yuqori-Chirchiq tumanlarida mukammal jangovar tayyorgarlikdan o'tib, frontga ketdi. Keyinchalik 99-chi otliq diviziya tarqatib yuborildi va uning qismlari 333-gvardiya o’qchi diviziya tarkibiga kirdi.
O'zbekistonning o'g'il va qizlari jasorat bilan kurashgan Stalingrad uchun bo'lgan janglarda 333-piyodalar diviziyasi alohida ajralib turdi.

100-CHI OTLIQ DIVIZIYA JANGOVAR BAYROG’I

100-CHI OTLIQ DIVIZIYA
JANGOVAR BAYROGI

 100-сhi otliq diviziya SSSR Davlat Mudofaa qo’mitasining
1941 yil 13 noyabrdagi 894-sonli “SSSRning Ittifoq va avtonom respublikalarida milliy harbiy qismlarni tashkil etish to’g’risida”gi qarori loyihasi asosida tashkil etilgan.
Shaxsiy tarkib etishmasligi tufayli qayta tashkil etish tugallanmagan.
100-chi otliq diviziya shaxsiy tarkibi front chizig’da o’quv va rezerv qismlarni to’ldirishga jalb qilingan. Diviziya 1942 yil iyun-iyul oylarida tarqatib yuborildi.

101-CHI OTLIQ DIVIZIYA JANGOVAR BAYROG’I

101-CHI OTLIQ DIVIZIYA
JANGOVAR BAYROGI

 101-сhi otliq diviziya SSSR Davlat Mudofaa qo’mitasining
1941 yil 13 noyabrdagi 894-sonli “SSSRning Ittifoq va avtonom respublikalarida milliy harbiy qismlarni tashkil etish to’g’risida”gi qarori loyihasi asosida tashkil etilgan.
Shaxsiy tarkib etishmasligi tufayli qayta tashkil etish tugallanmagan.
101-chi otliq diviziya shaxsiy tarkibi front chizig’da o’quv va rezerv qismlarni to’ldirishga jalb qilingan. Diviziya 1942 yil iyun-iyul oylarida tarqatib yuborildi.

102-CHI OTLIQ DIVIZIYA JANGOVAR BAYROG’I

102-CHI OTLIQ DIVIZIYA
JANGOVAR BAYROGI

 102-сhi otliq diviziya SSSR Davlat Mudofaa qo’mitasining
1941 yil 13 noyabrdagi 894-sonli “SSSRning Ittifoq va avtonom respublikalarida milliy harbiy qismlarni tashkil etish to’g’risida”gi qarori loyihasi asosida tashkil etilgan.
Shaxsiy tarkib etishmasligi tufayli qayta tashkil etish tugallanmagan.
102-chi otliq diviziyasining shaxsiy tarkibi front chizig’da o’quv va rezerv qismlarni to’ldirishga jalb qilingan. Diviziya 1942 yil iyun-iyul oylarida tarqatib yuborildi.

103-CHI OTLIQ DIVIZIYA JANGOVAR BAYROG’I

103-CHI OTLIQ DIVIZIYA
JANGOVAR BAYROGI

 103-сhi otliq diviziya SSSR Davlat Mudofaa qo’mitasining
1941 yil 13 noyabrdagi 894-sonli “SSSRning Ittifoq va avtonom respublikalarida milliy harbiy qismlarni tashkil etish to’g’risida”gi qarori loyihasi asosida tashkil etilgan.
Shaxsiy tarkib etishmasligi tufayli qayta tashkil etish tugallanmagan.
103-chi otliq diviziyasining shaxsiy tarkibi front chizig’da o’quv va rezerv qismlarni to’ldirishga jalb qilingan. Diviziya 1942 yil iyun-iyul oylarida tarqatib yuborildi.

106 MOTORLASHTIRILGAN DIVIZIYA JANGOVAR BAYROG’I

106 MOTORLASHTIRILGAN DIVIZIYA
JANGOVAR BAYROG’I

 1941 yil mart oyida 19-chi O’zbek TOD asosida 221-chi motorlashtirilgan diviziya sifatida tashkil etildi.
1941 yil iyul oyida 221-chi motorlashtirilgan diviziya tarkibidan qayta tashkil etildi. Dastlab shu raqam bilan tank diviziyasini yaratish rejalashtirilgan edi.
1941 yil 18-iyulda 221-chi motorlashtirilgan diviziya 106-chi tank diviziyasiga aylantirildi.
Diviziya 18 iyul kuni Spass – Demensk hududida to’plangan. 
22 iyulda Bosh shtab, mavjud boshqarmalar rahbarlari bo’linmani qurol-yarog’, mol-mulk va xodimlar bilan ta’minlashga va’da berishdi. 30 iyulda Zaxiradagi front tashkil qilindi. 24-armiya zaxiradagi frontga o’tkazildi. Diviziya Smolensk jangida qatnashgan zaxira frontning (front komandiri, armiya generali
G. K. Jukov) tarkibiga kirdi.
23 iyuldan boshlab u Yelniya uchun janglarda qatnasha boshladi. Yelniyadagi shiddatli hujumlardan so’ng, 31 iyulga qadar, diviziya Maltsevo, Malaya Lipniya yo’nalishini egalladi, bu erda bo’linmalar o’zlarini tartibga keltirdilar.
15-iyuldan 29-iyulgacha 24-armiya, Zaxira armiyalari fronti tarkibida Bely, Dorogobuj, Yelniya yo’nalishlarini ushlab turdi.
Smolensk jangi davomida uning qo’shinlari ikkita qarshi hujum uyushtirdilar: birinchidan, nemis qo’shinlarining dushman qo’shinlari tomonidan Yelni shahridan Dorogobuj shahriga o’tishi.
Diviziya Yelniya uchun janglarda qatnashadi. 1-avgust kuni diviziya Libnyaning Maltsevo shahrida to’plangan. 1941 yil 18 avgustda Bosh shtab boshlig’i armiya generali G. K. Jukovning buyrug’i bilan diviziya komandiri polkovnik Alekseev diviziya qo’mondoni lavozimidan ozod qilindi. 158-piyodalar diviziyasining sobiq qo’mondoni, polkovnik Vasiliy Petrovich Briznov 106-chi motorlashtirilgan diviziya komandiri etib tayinlandi.
30-avgustga kelib, diviziya soni 5 172 kishini tashkil qildi.
1941 yil 28 sentyabrdan 106-chi motorlashtirilgan diviziya zaxira frontining 106-chi otliq diviziyasi sifatida qayta tashkil etildi (2-tarkib).
Komandirlar:
Kuts Ivan Fyodorovich, polkovnik.
Alekseev (1941 yil 18 avgustgacha), polkovnik.
Brinzov Vasiliy Petrovich, polkovnik.
Monaxov Konstantin Sergeevich (1941 yil 28 avgustdan) mayor.

QIZIL BAYROQLI 128- TURKISTON GVARDIYA TOG‘ O‘QCHI DIVIZIYASI JABGOVAR BAYROG‘I

QIZIL BAYROQLI 128- TURKISTON GVARDIYA TOG‘ O‘QCHI DIVIZIYASI
JABGOVAR BAYROG‘I

Boshlang‘ich nomi-83-tog‘ o‘qchi diviziya.
1941-yil avgustida 53-alohida O‘rta Osiyo armiyasi tarkibida Eronga kirdi. Oliy Bosh Qo’mondonning 1942-yildagi buyrug‘i bilan Meshxed shahridan Qora dengiz (18 A) guruhi tarkibiga qo‘shib yuborildi.
Tamansk yarim oroli ozodligida ko‘rsatgan jasorati uchun OBQ ning buyrug’i bilan1943-yil 9-oktabridan 128-Turkiston gvardiyasining tog‘ o‘qchi diviziyasiga aylantirildi.
1944-yil bahorida Alohida Primorsk Armiyasi hujum operatsiyasida ishtirok etgan.
Ko‘rsatgan qahramonliklari va jangovar san‘ati uchun 128-chi gvardiya Turkiston tog‘ o‘qchi diviziyasi va uning 315-gvardiyachi tog‘ o‘qchi polki Qizil Bayroq ordeni bilan taqdirlangan.
323-gvardiya tog‘ o‘qchi polkiga Yaltinsk faxriy nomi berilgan.
327- gvardiya tog‘ o‘qchi polkiga Sevastopolsk faxriy nomi berildi.
1944-yil kuzida Karpat uchun kechgan janglarda ko’rsatgan jasoratlari   uchun diviziya OBQdan tashakkurnoma olgan, Yaltinsk Qizil Bayrog‘li 323-gvardiya tog‘ o‘qchi polki va Sevastopolning 327-gvardiya tog‘ o‘qchi polklari II-darajali Bogdan Xmel`nitskiy ordenlari bilan taqdirlangan, 331-gvardiya artilleriya polkiga esa Karpat nomi berilgan.
Urushning yakunlovchi bosqichida Turkiston 128-gvardiya tog‘ o‘qchi diviziyasi 4-Ukraina fronti 38-armiya tarkibida Chexoslovakiya ozodligi uchun janglarda qatnashgan.
Urush yillarida diviziya OBQ tomonidan 12ta tashakkurnoma olgan.
20 mingdan ko‘proq jangchilari orden va medallar bilan taqdirlangan.
7 nafar jangchi Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoniga munosib deb topilgan.
19 nafar jangchi “Slava”ordeninig to‘liq nishondori bo’ldi.

QIZIL BAYROQLI “NOVGOROD-SEVERSKIY” NOMLI II-DARAJALI SUVOROV ORDENI SOHIBI 162-O‘RTA OSIYO O‘QCHI DIVIZIYA JANGOVAR  BAYROG’I

QIZIL BAYROQLI “NOVGOROD-SEVERSKIY” NOMLI II-DARAJALI SUVOROV ORDENI SOHIBI 162-O‘RTA OSIYO O‘QCHI DIVIZIYA
JANGOVAR  BAYROG’I

1942-yil oktabrida Toshkentda Turkiston HO Ichki ishlar xalq komissarligining chegara qo‘shinlari qisminidan polkovnik S. Ya. Senchilo boshqaruvida 162-O‘rta Osiyo o‘qchi diviziyasi tashkil etiladi. Shaxsiy tarkib asosan mahalliy aholi orasidan, chegarachilardan, Toshkent piyodalar bilim yurti bitiruvchilaridan va Harbiy akademiya ofitserlaridan tashkil topadi. Diviziya shtabi Ichki Ishlar Xalq komissarligining chegara qo‘shinlari bilim yurtiga joylashtiriladi.
1942-yilning dekabrida diviziya Zlatoustga ko‘chirilib, 70- alohida armiya tarkibida Yeletsga ko‘chirildi. 1943-yil qishki hujum operatsiyasida birinchi jangovar topshiriqni oldi va Kursk ostonasidagi “Kursk-Orlovskaya duga” tarixiy jangida qatnashdi. Polkovnik Senchilo Rechitsk shahrigacha jangovar harakatlarni muvaffaqiyatli boshqardi.
1943-yilning oktabridan 1944-yil yanvarigacha diviziyani polkovnik Chernyak boshqardi va Rechitskdan Brodagacha bo‘lgan jangovar yo‘llarni bosib o‘tgan.
  1944-yil iyun oyidan Broddan 1945-yil nemis shaharlari Bad-Daberanga g‘alabali soatlarga qadar diviziyani polkovnik A. O. Muratov muvaffaqiyatli boshqardi.
Diviziya urush yillarida 65,13,70-armiya tarkibi bilan Dmitrov-Orlovsk, Sevsk, Novgorod, Sandomir, Varshava , Moldilin, Torn, Xoynitse, Tuxol, Dantsig, Shvedt, Bad-Daberan va boshqa yirik davlatlar ozodligi uchun kurashlarda qatnashgan.
1943-yil 18-noyabr kuni Rechitsa shahrining qo‘lga olish jangovar operatsiyani muvaffaqiyatli amalga oshirgani uchun diviziya Qizil Bayroq ordeni bilan taqdirlangan.
Dina, Dnepr, Soj, Visla, Oder va boshqa yirik daryolarni kechib o‘tgan.
Novgorod-Severskiy shahrining ozodligi uchun va Desna daryosini kechib o‘tishda qahramonlik va mardlik ko‘rsatgani uchun diviziya jangchilari II-darajali Suvorov ordeni hamda “Novgorod-Soverskiy” faxriy nomi bilan taqdirlangan. Ko‘plab jangchilar Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoni va minglab jangchilar hukumat mukofotlari bilan taqdirlandilar. Ushbu janglarda ishtirok etgan jangchilarga Oliy Bosh qo‘mondonning minnatdorligi e‘lon qilinib, Moskvada 224 to‘pdan iborat 20 artilleriya salyuti berilgan.
Diviziya chegarachi S. Ya. Senchilo, polkovnik Chernyak, polkovnik A. O. Muratov boshchiligida Kurskdan Rostok shahrigacha, Bad-Doberandan Boltig‘ dengizi sohili Germaniyagacha jangovar yo‘llarni bosib o‘tgan.
Diviziya jangchilari G‘alabani yaqinlashishiga o‘z hissalarini qo‘shdilar.
Diviziya tarkibiga quyidagilar kirishgan:
224-Pomir o‘qchi polki;
209-Zaysansk o‘qchi polki;
194-Toshkent o‘qchi polki;
369-Ashxobod artilleriya polki;
85-artilleriya divizioni;
79-tibbiyot-sanitariya batalyoni.

194-TOSHKENT QIZIL BAYROQLI O‘QCHI POLKI JANGOVAR BAYROG'I

194-TOSHKENT QIZIL BAYROQLI O‘QCHI POLKI
JANGOVAR BAYROG'I

194-chi Toshkent Qizil bayroqli o‘qchi polki 1942-yilda Toshkentda O'rta Osiyo harbiy okrugining chegara bo'linmalaridan tashkil topgan va 162-otliq diviziya tarkibiga kirgan.
Diviziya tarkibida polk Kurskdan Shtettingacha bo'lgan jangovar yo'lni bosib o'tgan.
Diviziya Kursk bulg'asidagi Novgorod-Severskiyni ozod qilishda, Soj-Dnepr oralig'i o'rtasida, Belorussiyani ozod qilishda qatnashgan.
Toshkentda shakllanganidan so'ng, diviziya Uralga yo'l oldi. Jangga yaqin bo'lgan sharoitda uch oy davomida jangchilar jang qilishni o'rgandilar, yangi qurollarni o'zlashtirdilar, otliqlar minomyotchilarga aylandilar, o’qchilar avtomatchi va pulemyotchilarga aylandi.
Toshkentliklar Dyester-Orol yaqinida birinchi jangovar tajriba oldilar. Yo'lsiz sharoitda ular 300 kilometrlik yurish qilib, darhol jangga kirishdilar.
Qisqa bahorgi janglardan so'ng, diviziya Kurskda joylashib, 70- armiya qo'shinlari tarkibida Kursk tizmasining shimoli-g'arbiy qismida harbiy harakatlar olib bordi.
162-diviziya tarixidagi shonli sahifadan Toshkent polkining 18 qahramoni matonati kirgan. Samodurovka natsistlar va iliqlar qishlog'iga o'tishda bo'limning o'ng tomonini qoplash. Vzvod qo'mondoni leytenant A. D. Romanovskiy boshchiligidagi 18 jangchi balandlikda joylashdilar. 200 ga yaqin nemis pulemyotchilari balandlikka hujum qildilar.  Jang bir daqiqaga sustlashmadi, keyinchalik qo'lma-qo'l jangga aylandi. Deyarli barcha jangchilar yaralangan edi. Serjant Grigoriy Gaydamatchenko elkasidan yaralangan bo’lsada, kurashni davom ettirdi. Kuchlarni kuchaytirib, fashistlar yana askarlarga hujum qilishdi, lekin ular taslim bo'lishmadi. jangchilar o'ldi, ammo dushmanning o'tib ketishiga yo'l qo'ymadi. Toshkent polkining ulug'vor qahramonlari aslida Moskva yaqinidagi Panfilovchilarning jasoratini takrorlashdi. Vzvodning barcha shaxsiy tarkibi vafotidan so'ng 1 darajali "Vatan urushi" ordeni bilan taqdirlanganlar.
O'z yo'lida diviziya ko'plab suv to’siqlarini kechib o'tdi. Novgorod-Severskiy shahrini ozod qilish uchun olib borilgan janglarda qahramonlik ko’rsatdi, buning uchun u Novgorod-Severskiy diviziyasi nomini oldi.
Dneprni kechib o'tganligi uchun diviziya 2-darajali Suvorov ordeni bilan taqdirlangan.

QIZIL BAYROQLI 209-ZAYSAN O’QCHI POLK JANGOVAR BAYROG’I

QIZIL BAYROQLI 209-ZAYSAN O’QCHI POLK
JANGOVAR BAYROG’I

 

209-Zaysan qizil bayroqli o’qchi polk 162-chi qizil bayroq O’rta Osiyo Novgorod-Turkiston harbiy okrugining NKVD chegara qo’shinlari qismidan 1942 yil oktyabr-dekabrda Toshkentda tashkil etilgan o’qchi diviziyasining II-darajali Suvorov nomli o’qchi polkining tarkibiy qismi bo’lgan. Polkovnik Senchilo S.Ya. diviziya komandiri etib tayinlangan.
Polk shaxsiy tarkibi asosan O’zbekistonda yashovchi aholi, Toshkent piyodalar bilim yurtining bitiruvchilari va harbiy akademiyalar ofitserlaridan iborat edi.
Diviziya shtabi NKVD chegara qo’shinlari bilim yurti binosida joylashgan.
1942 yil dekabrda diviziya Zlatoustga ko’chirildi. Zlatoust shahrining qurolsozlari har bir diviziya jangchisiga qora dastali pichoqlar yasadilar. Ushbu pichoqlar diviziya jangchilarining farqlovchi belgisi edi. Natsislar “Qora pichoqlilar diviziyasi” deb nomlashdi. Keyinchalik polk 70-chi alohida armiya tarkibida Yelets shahriga ko’chirildi.
Polk birinchi jangovar tajribani 1943 yilda Kursk yaqinidagi Kursk-Oryol arkida bo’lgan tarixiy jangda olgan.
1943 yil oktyabrdan 1944 yil yanvargacha diviziya polkovnik Chernyak tomonidan boshqarildi va janglar bilan Rechitsadan Brodi shahrigacha o’tdi.
Urush yillarida polk Dmitrov – Orlovsk, Sevsk, Novgorod – Severskiy, Mozir, Loev, Rechitsa, Kalinkovich, Obruch, Rovno, Brodi, Rava – Russkaya, Sandomir, Varshava, Modlin, Torn’, Xoynitsa, Tuxol’, Dantsig, Shvedt, Bad – Daberan va boshqa yirik shaharlarni ozod qilishda ishtirok etdi. 
Dina, Dnepr, Soj, Visla, Oder va boshqa yirik daryolarni kechib o’tishda ishtirok etdi.
Polkning askarlari Novgorod shahrini ozod qilish paytida Severskiy va Desna daryosining kechib o’tishda qahramonlik va jasorat ko’rsatdi, buning uchun diviziya II darajali Suvorov ordeni bilan taqdirlandi va Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoniga sazovor bo’ldi, minglab askarlar hukumat mukofotlari bilan taqdirlandilar. Ushbu janglarda qatnashgan qo’shinlarga Oliy qo’mondon tomonidan tashakkur bildirildi. Ularning sha’niga Moskvada 224 ta quroldan iborat 20ta artilleriya to’pidan salyut berildi.
Polkovniklar S.Ya. Senchilo, Chernyak, O.A. Muratov qo’mondonligidagi Qizil bayroqli II-darajali Suvorov ordeni sohibi Novgorod-Severskiy O’rta Osiyo 162-chi o’qchi diviziya tarkibidagi polk Kurskdan Rostov shahrigacha, Baddan – Doberan, Boltiq dengizining Germaniya sohillarigacha bo’lgan jangovar yo’lni bosib o’tdi. 
Polk jangchilari qahramonliklari va Vatanga cheksiz sadoqati bilan Ikkinchi jahon urushidagi G’alaba kuni yaqinlashishiga katta hissa qo’shdilar.

213- NOVOUKRAINSK DIVIZIYASINING JANGOVAR BAYROG'I

213- NOVOUKRAINSK DIVIZIYASINING
JANGOVAR BAYROG'I

 Diviziya 1941-yil oktyabrdan dekabrgacha O'zbekiston SSR Kattaqo'rg'on shahrida, O'zbekiston Respublikasi Harbiy komissarligi tarkibida tashkil topgan. 1943-yil 20-fevralgacha O'rta Osiyo harbiy okrugi (SAVO)ning bir qismi bo'lib, dastlab Kattaqo'rg'onda, keyin esa Kerki va Termiz shaharlarining Afg'oniston bilan chegaradosh hududida joylashgan. Diviziya tashkil topgan vaqtdan 1943-yil fevraligacha faol mashg'ulotlar o'tkazib, 20 mingdan ortiq askar va ofitserlarni tayyorlab, frontga yubordi.
1943-yil 20-fevralda diviziya tarkibiy qismlarini frontga yubora boshladi, 1943-yil 19-aprelda Valuyki stantsiyasida Voronej fronti 64-armiyasining bir qismi bo'ldi va Mixaylovka-Nijniy Olshanets qismida Severskiy Donets daryosining sharqiy sohili mudofaas'ini egalladi. Diviziya  bu erda 1943y. 17-maygacha qoldi.

1943-yil 18-mayda 213-o’qshi diviziya 7-gvardiya armiyasining zaxirasiga o’tkazildi. 1943-yil 5-maygacha armiya zaxirasida bo'lgan diviziya o'z tarkibiy qismlarini tartibga keltirdi.  

1943-yil 26-sentyabrdan 27-sentyabrgacha 213-o’qshi diviziya qismlari Dneprni improvizatsiyailangan paromlarda kechib o'tishdi. 30-sentyabrgacha ular 7-gvardiya armiyasining o'ng qanotidagi platsdarmni kengaytirish uchun qattiq kurash olib borishdi. Dneprni muvaffaqiyatli kechib o'tishi uchun SSSR Oliy Kengashining qarori bilan 213-o’qchi diviziyaning 16 nafar serjant va askarlariga Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoni berildi.

1944-yil 20-oktyabrda 52-Armiya diviziyasi 1-Ukraina fronti tarkibiga kirdi va Polshaning Nisko shahriga ko'chirildi.

1944-yil 23-dekabrda diviziya ikki kunlik yurishdan so'ng, Sandomierz ko'prigi hududida to'planib, u erda 1945-yil 10-yanvargacha shaxsiy tarkibi bilan harbiy va siyosiy mashg'ulotlar o'tkazildi.

1945-yil 1-yanvar holatiga ko'ra, diviziya 7115 kishidan iborat edi, undan: ofitserlar 824 kishi, serjantlar  1985 kishi, oddiy askarlar 4366 kishi.

Oliy Bosh Qo'mondonning 1944-yil 29-martdagi 072-sonli buyrug'iga binoan Novoukrainka shahrini ozod qilish uchun olib borilgan janglarda qahramonlik ko’rsatgani uchun diviziyaga ‘Novoukrainskaya’ faxriy nomi berildi.

221 MOTORLASHTIRILGAN DIVIZIYA JANGOVAR BAYROG’I

221 MOTORLASHTIRILGAN DIVIZIYA
JANGOVAR BAYROGI

221- motorlashtirilgan diviziya 1941 yil mart oyida Samarqandda Lenin ordenli 19-chi o'zbek tog 'otliq diviziyasi negizida yoyildi. U asosan yaxshi o'qitilgan xodimlarga ega edi, ammo xalq xo'jaligidan jalb qilingan mashinalar holati unchalik yaxshi bo'lmagan.
1941 yil mart oyida Mari shahrida (O’rta Osiyo harbiy okrugi) 27-chi mexanizatsiyalashgan korpus shakllana boshladi. Uning tarkibiga ilgari tashkil etilgan 221-chi tank diviziyasi kirgan. Korpusni ilgari tog' o’qchi diviziyasi komandiri va piyodalar bilim yurti boshlig’i lavozimini egallagan general-mayor Ivan Efimovich Petrov boshqargan.
1941 yil mart oyida 9-chi diviziyaga uch oylik jangovar tayyorgarlikni (may oyigacha) rejalashtirish to’g’risida shifrlar kelib tushdi.
 1941 yilning yoziga kelib, 9-chi tank diviziyasi O’rta Osiyo harbiy okrugidagi eng jangovar tayyor qoshilmalaridan biriga aylandi. Buni 1941 yilning birinchi yarmida Mari hududida Bosh shtab vakillari M. N. Sharoxin va S. M. Shtemenko boshchiligida o'tkazilgan qo'mondonlik-shtab mashqlari tasdiqladi.
Diviziyaning jangovar tayyorgarligining o'ziga xos xususiyati shundan iborat ediki, tankchilar havo harorati 50-60 gradus bo’lganda ham tunda tez-tez mashq qilishar edi. Ammo zulmat yana bir noqulaylik tug'dirdi - zaharli chayonlar va falanglarni  hujum qilish xavfi mavjud edi. Chayonlarni chaqishi muntazam ravishda sodir bo'lib turardi. Issiq qum bulutlarini ko'targan shamollar dahshatli sinov edi. Qum bo'ronidan keyin tanklar qumlarga to’lib qolar edi, keyin ularni uzoq vaqt qumdan qazib olishga to’g’ri kellar edi.
Qo’shilmaning zaifligiga qaramay, 1941 yil 25 iyunda O'rta Osiyo harbiy okrugining shtab-kvartirasi 27-mexanizatsiyalashgan korpusning 1941 yil
4-iyulgacha g'arbga ko'chib o'tishga tayyorlig ko’risi to'g'risida buyruq oldi.
27 iyun kuni birinchi eshelonni g'arbga yuborish jarayoni boshlanadi, qolganlari esa orqasidan ketishdi. 8-iyul kuni ertalab bosh poyezd Voronejga yaqinlashdi. Poezdlar 11-iyul kuni Fayans stantsiyasiga kela boshladilar, ular faqat tunda yuklandi - Germaniya aviatsiyasi osmonda hukmronlik qildi. 
1941 yil 8-iyulda Bosh shtab zirhli qo’shinlarining korpus aloqasini tugatishga va mavjud tank qo’shinlarini yangi holatga qaytarishga qaror qildi. Islohotlar, asosan, janglarda qatnashmagan tank tuzilmalariga ta'sir ko'rsatdi. Diviziyalarni ajratish uchun ularga 101 raqamidan boshlab yangi raqamlar berildi. Ushbu qarorga muvofiq, 221-chi motorlashtirilgan diviziya 106-chi Motorlashtirilgan diviziyaga aylantirildi. Yangi diviziyada  ikkinchi motoo’qchi polk qoldi va tank polki o'rniga tanklar etmasligi sababli 106-tank batalyoni kiritildi.
Diviziya komandiri:
Royenberg Gersh Moiseevich, polkovnik

QIZIL BAYROQLI 224-POMIR O’QCHI POLK JANGOVAR BAYROG’I

QIZIL BAYROQLI 224-POMIR O’QCHI POLK
JANGOVAR BAYROG’I

224-Pomir o’qchi polki 162-chi O’rta Osiyo o’qchi diviziya tarkibiga kirgan.    Polk 162- O’rta Osiyo o’qchi diviziya tarkibida Kurskdan Berlin shahrigacha shonli jangovar yo’lni bosib o’tgan.
Polkning ko’plab jangchilari janglarda cheksiz jasorat va qahramonlik namoyish etdilar.
Bir qancha epizodlarga to’xtalib o’tsak:
Abdulla Baymustanov qo’mondonligi ostida qurollarni hisoblashda qahramonlarcha jang qilishgan: pulemyotchilar Alir Shagunov, Ilya Chirkov, tank zarbachilari Mixail Tungusov, Mixail Tungusov, Mixail Shipixin. Abdulla Baymustanovning hisob – kitobiga ko’ra, 4 tank, 3ta qurol, 18ta avtomat va 70ta fashist yo’q qilingan. 100dan ortiq fashist askarlari va 6ta o’q otish punkti pulemyotchi Ilya Chirkov tomonidan yo’q qilindi.
Katta serjant Vladimir Epifantsev qo’mondonligi ostida fashistlar qurshab olgan uyda 4 nafar razvedchiklar 2 soat davomida jang qilishdilar. Fashistlar qahramonlar joylashgan uyni yoqib yobjrishdilar. Ammo jasur razvedkachilar teng bo’lmagan jangda g’alaba qozonib, 20 fashistni yo’q qildi. 
Kursk yaqinidagi hujum paytida polk Orel, Belgorod, Xarkov, Novgorod – Severskiy, Sevsk va boshqa shaharlarni ozod qilishda ishtirok etdi.
Jangovar bayroq ostida polk Dnepr uchun kurashda, Pomeraniyada fashist qo’shinlarini mag’lub etishda qahramonlik bilan kurashdi.

(259) 123-GVARDIYA TO‘P ARTILLERIYA POLKI JANGOVAR BAYROG'I

(259) 123-GVARDIYA TO‘P ARTILLERIYA POLKI

JANGOVAR BAYROG'I

 1923-yil yanvarida 259-to‘p artilleriya polki tashkil topgan. Toshken shahrida joylashgan. Polkni Toshkent to‘qimachilik kombinati va Gorkiy nomidagi Toshkent davlat rus drama teatri o’z otalig’iga olgan.

Ikkinchi Jahon urushi yillari 1942-yil 4-sentabrdan 1-oktabrgacha bo‘lgan davrda polk 53-alohida O‘rta Osiyo armiyasining Eronga bo‘lgan yurishlarida ishtirok etgan, keyin Stalingrad frontiga jo‘natilib, u yerda Stalingradning 19-og‘ir artilleriya diviziyasi tarkibida janglarda qatnashgan.

Qarama-qarshi hujum paytida polk 64-armiya va 57-armiya 38-o‘qchi diviziyasining hujumlarini ta‘minladi.

Shaxsiy tarkib janggohlarda ko’rsatgan jasorati, mardligi va qahramonliklari uchun 1943 yilda polk faxriy gvardiyachi unvoniga sazovor bo‘ldi va 123-gvardiya to‘p artilleriya polki deb atalа boshlandi.  

1943-yil 15-iyuldan 1944-yil 10-aprelgacha polk dushman mudofaasini yorib o‘tishda va Spas-Demensk, Yel`nya, Roslavl`, Smolensk va Vitebsk shaharlarini ozod qilishda 68 va 10-gvardiya armiyasi jangovar harakatlarini artilleriya olovi bilan qo‘llab quvvatladi.

2-Ukraina fronti qo‘shinlari tarkibida artilleriya polki Yassk-Kishinyovsk operatsiyasida, Ruminiya va Vengriyani ozod qilish uchun bo‘lgan janglarda qatnashdilar.

QIZIL BAYROQLI SUVOROV VA BOGDAN XMELNITSKIY ORDENI SOHIBI 389-BERDICHEV-KELETSK O’QCHI DIVIZIYASI JANGOVAR BAYROG‘I

QIZIL BAYROQLI SUVOROV VA BOGDAN XMELNITSKIY ORDENI SOHIBI 389-BERDICHEV-KELETSK OQCHI DIVIZIYASI
JANGOVAR BAYROGI

1941 yil oktyabr oyida SSSR Davlat Mudofaa Qo'mitasining 19.11.1941 yildagi 459-sonli qarorini amalga oshirish doirasida O'rta Osiyo harbiy okrugining 53 armiyasi tarkibida tashkil etilgan bo'lib, bo'linmani shakllantirishga polkovnik I.M. Savin rahbarlik qilgan.
Armiya safida 1942 yil 15-maydan 1945-yil noyabrgacha.
389-otliq diviziya 1942 yil 23-avgustda jangga ilk janovar saboq oldi.
 Diviziya Kavkaz jangida, Chechen-Ingushetiya, Shimoliy Osetiya, Kabardino-Balkariya, Azov dengiziga kirish imkoniyati bilan Stavropol va Krasnodar o'lkalarini ozod qilishda, Tamanni ozod qilishda, Jitomir-Berdichiv operatsiyasida, Lvov-Sandomir operatsiyasida, Visla-Oder operatsiyasi, pastki Silyansiya hujumi, Berlin hujumi, Praga operatsiyasi. Bo'linmaning bitta polki 1943 yil sentyabr oyida Temryuk qo'nishida qatnashdi.
U Ardon, Armavir, Slavyansk-Kuban, Krimsk, Temryuk, Berdiçev, Goroxov, Sokal, Glogau (Glogov), Kelse, Neystedtel (Nove-Miastechko), Ostrov (Ostrov Wielkopolski) (Freygtogtad) shaharlarini ozod qildi.
Terek, Ardon, Malka, Bolshaya Zelenchuk, Kuban, G'arbiy Bug, Vistula, Pilitsa, Oder, Neisse, Spree, Elba daryolarini kechib o’tgan.
Berdichev shahrini ozod qilish uchun olib borilgan janglardagi jasorati uchun, Oliy Bosh qo'mondonining 01.06.1944 yildagi 56-sonli buyrug'i bilan, diviziyaga "Berdichevskaya" faxriy nomi berildi.
SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining 1944 yil 9-avgustdagi qarori bilan Lvov yo'nalishi bo'yicha nemis mudofaasini yorib o’tish paytida nemis bosqinchilari bilan bo'lgan janglarda topshiriqlarni namunali bajarganligi Qizil Bayroq ordeni bilan taqdirlandi.
Oliy Bosh qo'mondonning 1945 yil 19 fevraldagi 012-sonli buyrug'iga binoan Kitsel shahrini egallab olish uchun olib borilgan janglarda ko’rsatgan jasorati uchun diviziyaga "Keletskiy" faxriy nomi berildi.
05.08.1945 yil Glogau qal'asini egallab olganligi uchun diviziya II darajadagi Suvorov ordeni bilan mukofotlandi.
Diviziya frontda jangovar vazifalarni namunali bajarganligi, nemis bosqinchilariga qarshi Berlindan janubi-sharqda o'rab olingan nemis qo'shinlari guruhini yo'q qilishda jasorat ko'rsatganligi uchun SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining 1945 yil 4 iyundagi Farmoni bilan II darajali Bogdan Xmelnitskiy ordeni bilan mukofotlangan.

“RAZGROM” BRIGADASI “ISKRA” PARTIZANLAR OTRYADI BAYROG‘I

RAZGROM” BRIGADASI “ISKRA” PARTIZANLAR OTRYADI
BAYROG‘I

“RAZGROM” brigadasi Ikkinchi Jahon urushi yillarida Belorussiya hududida faoliyat olib borgan yirik partizan qo‘shilmalaridan biri edi.
Minsk hududidagi tumanlararo yashirincha komitetining KP(b) 1942-yil oktabrdagi qarori asosida tashkil topgan.
1944-yil 2-iyulda 6 otryadi bilan Qizil Armiya safiga qo‘shildi.
Brigada tarkibiga 6 otryad va 2 mingga yaqin jangchi kirar edi. Brigada tezda Minsk viloyatining birnecha tumanlari hududlarida harakatlari boshlab yubordi. Yirik operatsiyalarda ishtirok etdi. Uning hisobida 300ga yaqin halokatga uchratgan dushman poyezdlari va 14,5 minga yaqin yo’q o`ilingan fashistlar bor. Partizanlarning o‘z bosmaxonalari, serjantlar maktabi, gospitali, 200ga yaqin qurol ishlab chiqaradigan qurol ustaxonasi bor edi. Belorus partizan otryadlari orasida  “Razgrom” brigadasining “Iskra” otryadi eng ko`pmillatli otryadlardan biri edi. Bunda 15 millat vakillari jang olib borishgan. Partizanlarning “Iskra” otryadida ko‘plab O‘zbekistonlik jangchilar ham bor edi:
P. Deryabin - “Iskra” otryadi komandiri, urushgacha Toshkent shahrida yashagan. Shaxsan o‘zi “Iskra” partizanlar otryadini uyushtirgan. Qizil Bayroq, Lenin ordeni, I-darajali “Ulug‘ Vatan urushi Partizani” medallari bilan taqdirlangan.
Tashniyazov Gantay - “Iskra”otryadining qo‘paruvchilik guruhi komandiri. Toshkentda tug‘ilgan. 1941-yildan urush qatnashchisi. 1944 yil fevralida Smiki qishlog ‘idagi jangda qahramonlarcha halok bo‘lgan. Qizil Yulduz va I-darajaliUlug‘ Vatan urushi ordenlari bilan taqdirlangan. Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoniga loyiq deb topilib, hujjatlari tasdiqlash uchun rahbariyatga samolyotda yuborilgan, lekin samolyot urib tushirilgan.
Xalikov Mamayakub - “Iskra” partizanlar otryadining qo‘paruvchisi. Yatkurgan tumanining “Pravda” kolxozida tug‘ilgan.
Peshkov qishlog‘ida nemis garnizonini qo‘porish mobaynida dushman eshelonini portlatishda ishtirok etgan. 1944-yil 28 may kuni yaralandi. 1945-yili jarohati tufayli vafot etdi. Qizil Bayroq va Qizil Yulduz ordenlari bilan taqdirlangan.
Prokop`yev Ivan Alekceyevich - “Iskra” otryadining guruh siyosiy xodimi. Farg‘ona viloyatida tug‘ilgan. Qizil Yulduz ordeni bilan taqdirlangan.
Jangovar Bayroq bolalar odeyalidan tayyorlanib, undagi yozuvlar “Iskra” otraydi ayollari tomonidan qo‘lda tikilgan.
Iskra” partizanlar otryadi Bayrog‘ining asl nusxasi Belorusiya Respublikasi Ulug‘ Vatan urushi tarixi Davlat muzeyida saqlanmoqda. 

        Jangovar bayroqlar tarixi – uzoq o‘tmishga borib taqaladi. Qadimgi davlatlarda, bayroqlar turli ko‘rinishda va har xil o‘lchamda edi – uzun dasta uchiga o‘rnatilgan pichandan tortib,  to qimmatbaho iplardan tikilgan  kashtalar bilan bezak berilgan matolargacha. Yunonlar va rimliklar uchun ular faqat  uchida hayvon yoki qushning shakli o‘rnatilgan dasta edi (bo‘ri, boyo‘g‘li, burgut)  xitoy va hind halqlari uchun esa dastaga o‘rnatilgan rasm yoki turli hil ramzlar aks ettirilgan mato bo‘lgan.

     Harbiy qismning jangovar bayrogi – bu harbiy qismning ramziy timsoli, uning shon-sharafi, harbiy an`analarini aks ettirib, harbiy qismning yo‘nalishini  anglatadi.

       Jangovar bayroqning ahamiyati hamma davrda ham yuksak bo‘lgan. Vatan va Sharaf – jangovar bayroqda mujassam etilgan ikki bir biriga bog‘liq g‘oya. Har bir jangchi jangovar bayroqni himoya qilish uchun jonini ham ayamasligi kerak.

      Jangovar bayroq har doim harbiy qism bilan birga bo‘lib, harbiy qism jangovar harakatlar olib borayotgan hududda saqlanadi. Harbiy qismning barcha shaхsiy tarkibi jang mobaynida jangovar bayroqni mardlarcha himoya qilishi va dushman qo‘liga tushishiga yo‘l qo‘ymasligi kerak.

     Jangovar bayroq yo‘qolgan taqdirda harbiy qism komandiri va harbiy хizmatchilari bu sharmandalikka aybdor deb topilib, harbiy sud hukmiga havola etiladi va harbiy qism tarqatiladi.

    Aksariyat hollarda jangovar bayroq dushman tomonidan egallab olinish хavfi yuqori bo‘lganda va uni himoya qilish imkoniyati bo‘lmaganda harbiy qism komandirining buyrug‘i bilan jangovar bayroq yo‘q qilinadi.

G'ALABA BAYROG'I

1945-yil 15-aprel kuni 1-Belorus fronti Sovet harbiylari Qizil Armiya bilan Berlinga hujumi oldidan askarlarni fashistlar Germaniyasining poytaxtini tortib olishga va Reyxstag binosida G‘alaba Bayrog‘ini osib qo‘yishga chorladilar.

     3-zarbali armiya(komandir-ganaral polkovnik V.I.Kuznetsov) bo‘linmalari shaharning markaziy qismida janglar olib borishi va reyxstag binosiga hujum qilishi kerak edi, armiyaning tarkibiga kiruvchi o‘qchi bo‘linmalarining soniga ko‘ra 9 bayroq qo‘yilgan. Armiya uyi hodimlari bayroqlarni tikishar,rassom V.Buntov emblemalarni bo‘yar edi.           

     22-aprelga o‘tar kechasi Armiya Oliy Kengashi nomidan ushbu bayroqlar o‘qchi bo‘linmalariga topshirildi.

        G‘alaba Bayrog‘i 79-o‘qchi korpusi komandirining jangovar buyrug‘iga ko‘ra reyxstagni old tomoniga hujum qilishi kerak bo‘lgan 756 va 674-o‘qchi polklariga reyxstagni o‘zlashtirish vazifasi yuklandi. Shimoldan reyxstagga 171-o‘qchilar diviziyasining 380-o‘qchilar polki hujum qildi.

     756-polk komandiri F.M.Zinchenkoga reyxstagning eng yuqori nuqtasiga 3-zarba armiyasi Harbiy Kengashining Qizil bayrog‘ini o‘rnatish buyurildi. 

     Batal`on komandirining siyosiy ishlar bo‘yicha o‘rinbosari leytenant A.P.Berest boshchiligida razvetchik serjant M.A.Yegorov va kichik serjant M.V.Kantaryalar 1-may kuni berlin vaqti bilan tungi soat 3da otliq qo‘shi imperatori Vil`gel`m binosining sharqiy tomoniga Harbiy Sovet Armiyasining Qizil bayrog‘i o‘rnatishdi,tarixga G‘alaba bayrog‘i sifatida kirish taqdiri yozilgan edi.

     Polk komandiri F.M.Zinchenkoning buyrug‘i bilan serjant M.A.Yegorov va kichik serjant M.V.Kantayalar 2-may kunning ikkinchi yarmida № 5 Harbiy Sovet Armiyasi uchun Qizil bayroqni reyxstag gumbaziga olib borishdi. 

     1945-yil 20-iyun tongida berlindagi “Tempel`xof” aerodromidan G‘alaba Bayrog‘ini Moskvaga tantanali kuzatish marosimi o‘tkazildi, uchuvchi katta leytenant P.Jilkin boshqaruvidagi Li-2 samolyotida G‘alaba Bayrog‘i Moskvaga yetkazildi. .

     1965-yil 9-may kuni G‘alaba Bayrog‘i ilk bor Qizil maydonda o‘tkazilgan tantanali Harbiy paradda olib o‘tildi.

     Hozirgi davrda G‘alaba Bayrog‘ining asl nushasi Rossiya Fediratsiyasi Qurolli Kuchlarining Markaziy muzeyida saqlanib kelinmoqda.