ZAIKA ALEKSANDR MIXAYLOVICH

ZAIKA ALEKSANDR MIXAYLOVICH
gvardiya serjanti, Ikkinchi Jahon urushi qatnashchisi Shuxrat ordenining to‘liq sohibi (15.05.1946)

1917-yil 10-iyun kuni To‘rg‘oy viloyati Kustanay tumani Kostryakovka qishlog‘ida, hozirgi Qozog‘iston Respublikasi Qostanay viloyati Fedorovskiy tumanida dehqon oilasida tug‘ilgan. Ukrain.
1930-yilda oilasi bilan Orol dengizi bo‘yidagi Qoraqalpog‘istonning Mo‘ynoq qishlog‘iga ko‘chib o‘tadi. 7-sinfni tugatgan. Davlat sug‘irta kengashida xisobchi bo‘lib ishlagan. 1942-yilda Mo‘ynaq harbiy komissarligi tomonidan Qizil Armiyaga chaqirilgan.
Ikkinchi Jahon urushi frontida 1942-yil avgustdan. 140-alohida o‘qchi brigadasining pulemyot batalyoni tarkibida Leningradni mudofaa qilishda qatnashgan, Leningrad frontining Sinyavinskiy hujumida yaralanadi. Noyabrda frontga qaytadi. 1943-yilning kuziga kelib, 6-gvardiya otliq diviziyasi 28-gvardiya otliq polkining 82 mm minomyot hisobi komandiri bo‘lgan. Shu polk tarkibida urush oxirigacha jang qilgan. Diviziya 1943-yil sentabrda G‘arbiy frontning Smolensk viloyatida xujum janglarini olib borgan, so‘ngra Belorusiyaning sharqiy mintaqalarini ozod qilishda qatnashgan.
Dekabr oyida otliq askarlar Vitebsk – Polotsk temir yo‘lini kesib qo‘yishadi. Janglarda serjant Zayka komandirligi ostida hisobchilar 10 dan ortiq fashistlarni yo‘q qiladi va birinchi harbiy mukofot – “Jasorati uchun” medali bilan taqdirlanadi.
Diviziya, general-leytenant N.S.Oslikovskiy qo‘mondonligi ostidagi otliq-mexanizatsiyalashgan guruhi tarkibida, 1944-yilda Belorussiya hujum operatsiyasida muvaffaqiyatli janglar olib boradi.
1944-yil 18-iyulda Lipsk shahri uchun jangda (Podlaskiye Vivivodex, Polsha) dushmanning 1 ta o‘rnatma pulemyotini, minomyotdan o‘t ochib yo‘q qiladi. 28-iyul kuni Charni-Brud hududi uchun jangda, 1 ta zirhli avtotransport vositasi va 10 ga yaqin dushman askarini yo‘q qiladi.
III-darajali «Shuxrat» ordeni bilan mukofotlashga taqdim etiladi, ammo diviziya komandiri mukofotni «Jasorati uchun» medaliga almashtirgan. 1945-yil yanvarda diviziya jangchilari 2-Belorusiya fronti tarkibida Sharqiy Prussiya operatsiyasida qatnashadi.
1945-yil 27-yanvarda, Vartenburg shahri (hozirgi Barkjevo, Polsha) uchun jangda, dushmanning qarshi hujumini qaytarishda, 1 ta pulemyotni va 8 ta askarni safdan chiqaradi. Shu jang uchun “Qizil yulduz” ordeni bilan taqdirlashga taqdim etiladi. Mukofot varaqasida III-darajali “Shuxrat” ordeni bilan taqdirlash to‘g‘risidagi yozuv mavjud bo‘lganligi sababli (ehtimol 1944-yil iyuldagi janglar uchun taqdimnoma xato holda varaqada qolib ketgan), diviziya komandiri mukofotni darajasini o‘zgartirgan.
1945-yil 6-martdagi 2-Belorussiya fronti qo‘shinlarining buyrug‘i bilan serjant Zayka Aleksandr Mixaylovich II-darajali “Shuxrat” ordeni bilan taqdirlangan (mukofotlash nizomini buzgan holda).
1945-yil aprel oyining o‘rtalaridan boshlab, diviziya Germaniya hududida jang olib boradi va Berlin hujum operatsiyasida qatnashadi. 1945-yil 27-30-aprel kunlari Grabov (Vitstokdan, Germaniyadan 10 km janubiy-g‘arbiy) va Rainsberg (Germaniya) shaharlari yaqinidagi hujum janglarida, gvardiya serjanti Zayka dushmanning 5 ta pulemyot nuqtasini minomyotdan o’t ochib yakson qilib, piyodalarga yo‘l ochib beradi.
6-gvardiya otliq diviziyasining 1945-yil 20-maydagi buyrug‘i bilan serjant Zayka Aleksandr Mixaylovich III-darajali «Shuxrat» ordeni bilan mukofotlangan.
1945-yil 1-mayda Villits qishlog‘idagi (Reynbergberg shimoli-g‘arbiy shahri, Germaniya) jangda, gvardiya serjanti Zaykaning jangchilari 3 ta pulemyotni, 2 ta o‘q-dorilar tashuvchi aravani yo‘q qiladi va 10 dan ortiq fashistlarni qirib tashlaydi. I-darajali “Shuxrat” ordeni bilan taqdirlanishga taqdim etiladi. O‘zining jangovar faoliyatini Elba daryosida yakunlaydi, u erda 2-mayda, Vittenberg shahrining shimoliy-g‘arbida, bo‘linma Amerika ittifoqdosh kuchlari bilan uchrashadi.
1945-yil iyul oyida zaxiraga bo‘shatiladi.
SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining 1946-yil 15-maydagi Farmoni bilan serjant Zayka Aleksandr Mixaylovichga I-darajali “Shuxrat” ordeni berildi (unga topshirilganligi to‘g‘risida ma’lumot yo‘q).
Mo‘ynoq qishlog‘ida, keyin Farg‘ona shahrida yashagan.
1967-yil 11-avgustda vafot etgan. Farg‘ona shahr qabristoniga dafn qilingan.